محمد جعفری هرندی - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی شهرری
بهنام دارابی - دانشجوی دکتری فقه و حقوق جزا دانشگاه خوارزمی

پژوهش در اسباب اختلاف فقها، در فقه اهل سنت سابقه ای دیرینه دارد؛ دانشمندان اهل سنت از قرون اولیه اسلامی در صدد پاسخ به چرایی اختلاف صحابه و فقیهان، و ارایه دلیل و توجیه برای آن برآمده اند، اما این مسیله اساسا برای شیعیان که با حضور امامان معصوم(ع) و روشمند شدن اجتهاد توسط ایشان، کمتر دچار اختلاف شده بودند، مطرح نبوده است. در میان دلایلی که به عنوان اسباب اختلاف برشمرده اند، به اختلافات ناشی از تفسیر متن دلیل نقلی کمتر توجه شده است. تتبع در فقه مذاهب اسلامی به روش مقارنه ای، این موارد اختلاف را روشن می سازد و اسباب اختلاف فقها در تفسیر متون را به دست می دهد که می توان به پنج مورد به عنوان اصلی ترین اسباب اختلاف فقیهان در تفسیر متن اشاره نمود: ویژگیهای زبانی، دخالت مبانی و جهان بینی، فهم اجتماعی متن، پذیرش یا عدم پذیرش برخی قواعد فقهی، و جمود بر ظواهر.

اسباب اختلاف, تفسیر متن, دلیل نقلی, زبان