ایمان عرفان منش - دانشجوی دکتری تخصصی جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه تهران (نویسنده مسیول)
غلامرضا جمشیدیها - استاد گروه علوم اجتماعی اسلامی علوم اجتماعی دانشگاه تهران

ایده پردازی برای شاخصه های تمدن اسلامی یا مولفه های تمدنی جامعه اسلامی از جمله تلاش های مشترک شهید مطهری و سیدقطب بوده است. شهید مطهری یکی از متفکران برجسته در جریان فکری انقلاب اسلامی و سیدقطب یکی از متفکران تاثیرگذار در جریان های سلفی­گرایی معاصر (از جمله القاعده و داعش) به شمار می روند. این مقاله، با استفاده از روش شناسی بنیادین و روش پژوهش اسنادی، پنج مولفه زیر درباره تمدن اسلامی را از نظر این دو متفکر به طور تطبیقی تحلیل می­کند: 1. هستی شناسی و جهان بینی اسلامی؛ 2. منزلت و جایگاه باورهای اسلامی در تمدن آفرینی؛ 3. نقش جهاد، تحرک و اصلاح اجتماعی در تمدن سازی؛ 4. چگونگی رابطه تمدن اسلامی در مصاف با سایر تمدن ها و جوامع؛ 5. کیفیت تولید و انتقال علم در تمدن اسلامی. در مجموع، به نظر می رسد که با وجود برخی اشتراکات (از جمله در مبانی هستی شناختی)، تفاوت های آشکاری در ابعاد معرفتی متاثر از سنت های فکری متفاوت (تفکر عقلانی شیعی در مقابل نگرش کلام اشعری و ظاهرگرایی) در نزد آن دو متفکر قابل شناسایی هستند.

شهید مطهری, سیدقطب, تمدن اسلامی, تمدن, جهاد, فرهنگ, علم