عبدالعلی اویسی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
عبدالله واثق عباسی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
اسماعیل علی پور - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

قبض و بسط عرفانی، منشا قرآنی دارد و تا قرن هشتم هجری قمری در متون آموزشی صوفیه محل بحث بوده است. غالب مولفان این منابع معتقدند که قبض و بسط از جانب حق بر قلب سالک وارد می شود و از جمله احوال به شمار می رود. در این پژوهش، سعی شده است تا ضمن نشان دادن سیر تحول تاریخی قبض و بسط در متون آموزشی صوفیه به بررسی موارد تشابه، اختلاف و مسیله تاثیر و تاثر و طرح دیدگاه های ممتاز و شاخص راجع به قبض و بسط بر پایه روش شناسی عرفان تطبیقی پرداخته شود. پرسش اصلی تحقیق این است که قبض و بسط در سیر تحول تاریخی شان در متون آموزشی صوفیه، چقدر از معانی قاموسی خود فاصله گرفته و زمینه های معنایی و دلالت های مفهومی آن ها چگونه گسترش و تغییر یافته است با توجه به بسامد بالای کاربرد اصطلاحات قبض و بسط در ادبیات عرفانی فارسی، پژوهش حاضر موجب خواهد شد تا هنگام خوانش متون عرفانی، تاویل ها و تحلیل های درستی از دیدگاه ها و سخنان موجود در آن ها انجام گیرد.

تصوف, اصطلاحات عرفانی, قبض, بسط, احوال