احمد رضا توحیدی - عضو هییت علمی گروه حقوق عمومی و بین الملل دانشگاه قم
محدثه زاهدی - کارشناسی ارشد فقه و حقوق اسلامی

از جمله موضوعات بحث برانگیز قانون مجازات اسلامی 1370، پایین بودن حداقل سن مسیولیت کیفری (بلوغ کیفری) اطفال بود. احتساب سن بلوغ جنسی به عنوان حداقل سن مسیولیت کیفری باعث شده بود که به ویژه دختران در سنی مسیولیت کیفری پیدا کنند که از توانایی های لازم برای انتصاب مسیولیت بی بهره اند. از وسس دیگر عدم مسیولیت کیفری افراد نابالغ مورد پذیرش قرار گرفته بود، ولی در عین حال در مواردی برای آنان تعزیر وضع شده بود که منافی فقدان مسیولیت کیفری این افراد بود. و همچنین درباره افرادی که تازه به سن بلوغ رسیده اند، هیچ فرقی از جهت مجازات بین آنان و بزرگسالان نبود و رشد کیفری آنان نیز در تعیین کیفر مورد توجه قرار نگرفته بود. قانون مجازات اسلامی 1392 با توجه بر فقه امامیه، اسناد بین المللی و منابع حقوقی دیگر، رویکرد جدیدی را اتخاد نمود که نسبت به قانون سابق پیشرفت های بسیاری داشته است از جمله پذیرش مسیولیت کیفری تدریجی و همچنین اعتبار رشد و تکامل عقل در مجازات های مستواتبلو قصاص که در پی آن آزادی عمل قضات برای عدم اجرای حد و قصاص در مورد مرتکبان زیر سن 18 سال را افزایش داد. در نوشتار حاضر، این موارد همراه با مبانی روایی و فقهی آن مورد بررسی قرار می گیرد.

طفل، نوجوان، بلوغ، رشد، مسیولیت کیفری