فرخ لطیف نژاد - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

نگرش یا موضع مولف1در متن، ممکن است ادراکی یا زبانی باشد. سه نوع تحلیل واژگانی، دستوری و متنی میتواند در نشاندادن این موضع به کار رود. طبق معیارهای سنتی، کلمات در یک جمله به دو نوع واژگانی2 و دستوری3 تقسیم میشوند. کلمات واژگانی، با توجه به ویژگیهای معنایی قابل تعریف میشوند؛ منظور از کلمه دستوری نقش دستوری کلمه در بند است. متن دارای کلمات واژگانی بیشتر از تراکم بیشتری برخوردار است. تراکم ممکن است با استفاده فراوان از فرآیند نام دهی همراه باشد. در این پژوهش به توصیف واژگانی و نحوی داستان جمشید و ضح اک شاهنامه پرداخته میشود. تحلیل واژگانی با فرآیند نامدهی 4 و توصیف نحوی با جهت دستوری 5 انجام میشود. میزان و نوع صداهای به کاررفته و نحوه نامدهی فردوسی، موضعگیری هشیارانه او را نسبت به دو قهرمان خودی و غیر نشان میدهد. نتیجه اینکه نگرش فردوسی تحت تاثیرهوی ت ملی- نژادی 6 اوست و برنحوه معرفی شخصیتها و تفسیر وی از رویدادها موثر است، چنانکه به جمشید و فریدن درسراسر شاهنامه جایگاهی خاص میبخشد.

فردوسی، موضع ملی نژادی، جهت دستوری، نام دهی