نسیم کریمی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه
فاطمه کلاهچیان - عضو هییت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه

یکی از انواع مهم ادبی که بسیاری از آثار ارزنده ی ادبیات جهان را در مجموعه ی خود دارد، ادب تعلیمی است. القای آموزه های تعلیمی از گذشته تا حال، مقصود آثار منظوم و منثور متعددی در ادبیات ملل و از جمله ایران بوده است. ا ین آموزه ها آنچنان متنوع و پربسامدند که حتی در لابه لای آثار مربوط به دیگر انواع ادبی؛ چون حماسی، عرفانی و غنایی نیز نمود می یابند. از سوی دیگر، امثال و حکم فارسی در حکم آیینه ای فراخ برای انعکاس ابعادی گوناگون از فرهنگ، ادب، زبان، دین و مذهب و جنبه های مردم شناختی، جامعه شناختی و روان شناختی جامعه ی ایرانی هستند. این امثال، حامل حجم عظیم و پرشماری از آموزه های تعلیمی هستند که با طبقه بندی و تحلیل جزییات آنها می توان به یافته هایی ارزشمند دست یافت. از میان کتب مختلف که در زمینه ی امثال و حکم به رشته ی تحریر درآمده است، نویسنده ی این مقاله، فرهنگ امثال سخن انوری را- در دو مجلد- با توجه به محاسن آن، برای پژوهش پیش رو با هدف دست یافتن به تحلیلی درست از آموزه های تعلیمی و تطبیق آن با معیارهای اخلاقی برگزیده است. یکی از گروه های آموزه ای که در فرهنگ امثال سخن مورد بررسی قرار گرفت، آموزه های تعلیمی مربوط به کاهلی و تنبلی است که با روش توصیفی- تحلیلی، استخراج، طبقه بندی و توضیح داده شده است. نتایج این پژوهش می تواند در مطالعات وابسته به ادب تعلیمی، امثال و حکم فارسی و ممانعت از آسیب های اجتماعی مفید باشد.

ادبیات فارسی، تعلیم و تربیت، امثال و حکم، فرهنگ سخن،کاهلی و تنبلی