مهسا شفایی ریزی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران -
سیده مرضیه طباییان - استادیار، عضو هییت علمی تمام وقت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد هرند، اصفهان، ایران -

بازارهای ایرانی ستون فقرات شهر و از مهم ترین عناصرتشکیل دهنده ساختار هر شهر تاریخی است. بازار مجموعه از بناهای گوناگون می باشد که به شکل خاص و ویژه ای به یکدیگر اتصال می یابند. بازار همواره از اجزا و عناصر مختلفی تشکیل می گردد. لذا این مقاله با هدف معرفی و بررسی عناصر و فضاهای شهری و ارتباطی و عناصر و فضاهای معماری بازار نگارش یافته است. روش تحقیق مقاله فوق توصیفی- تحلیلی است و از منابع اسنادی، کالبدی بهره گرفته شده است. یافته تحقیق نشان می دهد بازار ایرانی با توجه به حوزه فعالیت و خدمات و ویژگی های هر شهر دارای دو دسته عناصر و فضا است. دسته اول شامل عناصر و فضاهای شهری و ارتباطی که شامل راسته اصلی، راسته ی فرعی، دالان، چهارسو و جلوخان است. دسته دوم شامل عناصر و فضاهای معماری بازار است که شامل حجره یا دکان، کاروانسرا، تیمچه، قیصریه، و انواع فضاهای خدماتی و عمومی است. دسته اول شامل فضاهای برای حرکت و ارتباط در قسمت های مختلف بازار مانند راسته اصلی که مهمترین راه شهری بازار است و چهارسوق ها که فضای ارتباطی حاصل برخورد دو راسته اصلی است. دسته دوم شامل عناصر و فضاهای معماری بازارکه صرفا در فضای کالبدی بازار شکل گرفته اند و یا برای کمک به عملکرد بهتر بازار ساخته شده اند. یکی از این فضاهای معماری که صرفا در فضای بازار ایجاد شده، حجره یا دکان است که کوچکترین عنصر تشکیل دهنده بازاراست و دیگر فضاها همانند کاروانسرا که در جهت کمک به عملکردهای مختلف بازار به وجود آمده اند.

بازار سنتی، عناصر کالبدی معماری، بازار