ارزیابی کارایی مدل های تجربی MPSIAC و FSM در تعیین میزان رسوب دهی در مقایسه با روش اندازه گیری مستقیم (مطالعه ی موردی: حوزهی آبخیز سد کلستان شیراز)

با توجه به روند افزایشی فرسایش خاک و تولید رسوب در کشور و به تبع آن هزینه های گزاف اقتصادی روش هایی که بتواند مقایسه ی کیفی را با محاسبه ی کمی و بالعکس جایگزین نماید بیش از پیش ضروری به نظر می رسد. این تحقیق با هدف دستیابی به مدل مناسب برای ارزیابی فرآیند فرسایش و رسوب، در حوزه ی آبخیز سد کلستان شیراز واقع در استان فارس با مساحتی بالغ بر 2840 هکتار، با استفاده از دو مدل تجربی MPSIAC و FSM و همچنین اندازه گیری مستقیم انجام شد. ابتدا نقشه ی واحدهای هیدرولوژیک منطقه، به عنوان نقشه ی پایه برای ارزش دهی به عوامل مورد نظر در دو مدل، تهیه گردید. در مدل MPSIAC وضعیت فرسایش و تولید رسوب در هر واحد کاری بر حسب شدت و ضعف نقش 9 عامل محیطی بررسی شد. بدین منظور، لایه های مربوط به عوامل مدل در محیط GIS تهیه شد و نهایتا ، مقدار رسوب به دست آمد و برای محاسبه ی فرسایش ویژه از ضریب نسبت تحویل رسوب استفاده شد. در روش FSM ، برای تعیین شدت فرسایش با استفاده از 7 عامل محیطی محاسبه و اندازه گیری مستقیم رسوب با دستگاه آگروبیل مکانیکی انجام شد. در نهایت پتانسیل رسوب دهی کل حوزه ی آبخیز به دست آمد. نتایج نشان داد که از لحاظ کیفی بخش اعظم حوضه در کلاس فرسایشی متوسط قرار می گیرد و از لحاظ کمی مقدار رسوب تولیدی کل حوزه ی آبخیز سد کلستان بر اساس مدل MPSIAC و FSM 6، به ترتیب 4 و 6/3 تن در هکتار در سال و میزان رسوب حاصل از اندازه گیری مستقیم معادل 6/9 تن در هکتار در سال به دست آمد. مقایسه ی نتایج دو مدل با مقدار واقعی رسوب و فرسایش مشاهده ای حاکی از آن است که مدل FSM ، برای زیر حوزه های بزرگ ( مساحت بالای 100 هکتار ) که دارای شرایط مورفولوژیکی مشابه منطقه ی مورد مطالعه است، مناسب می باشد.

کلیدواژه ها:

، MPSIAC و FSM و رسوب