احمد ربانی خواه - دانشگاه پیام نور سبرواری

حمله مغول به ایران که به روی کار آمدن ایلخانان انجامید، جریانهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی اجتماعی متفاوتی را در کشور رقم زد.پس از فرازوفرودهایی در حکومت ایلخانی در دوران غازان خان، دین اسلام به عنوان دین رسمی حکومت ایلخانان اعلام شد همین امر در کنار تلاشهای عالمان شیعی مذهب، زمینهای برای گرایش برخی امیران ایلخانی به مذهب تشیع فراهم آورد. تسامح مذهبی مغولان نیز در توسعه گسترش این فضا اثرگذار بود. این ویژگی زمینه نوعی اعتلای فرهنگی را در اواخر دوره ایلخانان مغول از سوی امیران محلی فراهم آورده بود. (شامی، (21فراتر از تساهل تسامح مذهبی حاکمان ایلخانی، فشارهای اقتصادی تحمیل انواع مالیاتهای مستقیم غیرمستقیم، بر توده مردم فشار میآورد سبب نارضایتی آنان از حکومت شده بود.این وضعیت در خراسان که از مناطق حاصل خیز ایران بود بسیار بدتر جلوه کرد علاءالدین محمد، وزیر خراسان زیاده خواهی از رعیت را پیشه خویش ساخت ظلم ستم از حد گذراند این خود یکی از علل قیام سربداران خراسان است. (آژند؛(33 :1365پیروزی ایرانیان بر مغولان زودتر از پیروزی کشورهای همسایه بر مغولان بود. نهضت سربداری 37 سال پیش از پیروزی شاهزاده روسی بر مغولان به باور نشست. (پطروشفسکی، :1351 مقدمه (6 در واقع نهضت سربداری پایان بخش ستم مغولانی بود که لجام گسیخته بر مرزهای فرهنگ اقتصاد معیشت مردم این سامان تاخته بودند.