نوربخش میرزائی - عضو هیئت علمی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران

هدف از برآورد خطر زمین لرزه ، ارزیابی منطقی پارامترهای جنبش زمین (بیشینه شتاب، بیشینه سرعت، شدت وغیره) در ساختگاه مورد نظر، بر اثر رویداد زمین لرزه در چشمه های بالقوه زمین لرزه است. روشهای برآورد خطر زمین لرزه را می توان به سه دسته تقسیم کرد: 1- روش تجربی – آماری (Empirical statistical) 2- روش قطعی (Deterministic) 3- روش احتمالاتی (Probailistic) روش تجربی – آماری ساده ترین راه برای ارزیابی خطر زمین لرزه است که مبتنی بر آمار زمین لرزه هاست. در این روش، مراکز زمین لرزه های گذشته مستقیما تعیین کننده زلزله خیزی است و احتمال جنبش زمین زمین در آینده، برابر با میانگین فراوانی رویداد زمین لرزه های گذشته می باشد. فرض بنیادی در این روش این است که زمین لرزه ها در مکانهایی اتفاق خواهند افتاد که قبلا رخداد زمین لرزه را تجربه کرده است، بنابراین، رویداد زمین لرزه ای با بزرگی قابل توجه در مکانی جدید، ارزیابی های انجام شده قبلی را مختل خواهد کرد. در روش قطعی، از چشمه های زمین لرزه (معمولا گسلهای با توان جنبش) به طور منفرد، ابعاد آنها و ارتباط آنها با تکتونیکی ناحیه ای و زمین لرزه های گذشته، برای ارزیابی بیشینه جنبش زمین در ساختگاه مورد نظر استفاده می شود. چون پیچیدگی طبیعت به گونه ای است که با دانش کنونی نمی تواند در کنترل انسان قرار گیرد و محل وقوع زمین لرزه های آینده بدقت قابل پیش بینی نیست، روشهای احتمالاتی بعنوان پاسخ عملی برای پیش بینی زمین لرزه و برآورد خطر زمین لرزه بکار گرفته می شود. در روش احتمالاتی، اثر توام چشمه های لرزه ای متعدد بر ساختگاه بررسی می گردد و بعلاوه عدم قطعیت در پارامترهای مختلف را می توان در محاسبات دخالت داد. روش احتمالاتی برآورد خطر زمین لرزه رایج ترین روش مورد استفاده برای اهداف کاربردی است. در روش مرسوم برآورد خطر زمین لرزه به روش احتمالاتی برآورد خطر زمین لرزه و برآورد خطر زمین لرزه بکار گرفته می شود. در روش احتمالاتی، اثر توام چشمه های لرزه ای متعدد بر ساختگاه بررسی می گردد و بعلاوه عدم قطعیت در پارامترهای مختلف را می توان در محاسبات دخالت داد. روش احتمالاتی برآورد خطر زمین لرزه رایج ترین روش مورد استفاده برای اهداف کاربردی است. در روش مرسوم برآو.رد خطر زمین لرزه به روش احتمالاتی، نخستین مرحه اساسی، تعیین چشمه های زمین لرزه و دومین مرحله اساسی، تعیین پارامترهای لرزه خیزی در هر چشمه لرزه ای است. به علت کمبود داده های زمین لرزه، اینروش در عمل با مشکلاتی مواجه است، لذا برای غلبه بر این مسائل، روش احتمالاتی اصلاح شده توسط دانشمندان چینی ارائه شده است که در آن پارامترهای لرزه خیزی را ابتدا در ایالت لرزه زمین ساختی تعیین نموده وسپس با استفاده از مفهوم تابع توزیع فضایی (Spatial distribution function) پارامترهای لرزه خیزی در هر ایالت به چشمه های زمین لرزه ای واقع در آن نسبت داده می شود. کاربرد روش اصلاح شده در ایران به عنوان راهکاری مناسب برای غلبه بر کاستی اطلاعات پایه مورد توجه قرار گرفته است.