عبدالمجید مبلغی - استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

گفتمان در شمار آن دسته از روش شناسی هایی است که درکی تازه از نحوه تحول تاریخبه دست می دهند. این روش شناسی، کشف نوعی از آگاهی در مطالعه ای تاریخی را هدفقرار می دهد که معمولا در سنت های کلاسیک مطالعات تاریخ فراچنگ نمی آید. اینروش شناسی به ویژه به کار شناسایی مسیر تطور درونی یک تمدن و توضیح منطق ارتباطیک تمدن با تمدن های دیگر می آید. تمرکز گفتمان بر سازوکارهای انسجا میابی یکمجموعه و توجه آن به منطق تولید همبستگی و سازگاری در درون نظام واره ای از ایده ها،اعمال فردی و گروهی، اظهارات، تکنیک های منجر به بروز قدرت اجتماعی، و بستر معرفتیجاری در آن مجموعه، بیانگر استعداد مطالعات گفتمانی در حوزه تمدن پژوهی است. اینتوانایی چه بسا به شناسایی برخی زمینه های ناگشوده در مطالعه یک تمدن راه ببرد؛ زمینه هاییکه به طور معمول از چشم پژوهشگران دور می مانند. هدف این مقاله آن است که اولا، امکانو چگونگی بهره گیری از گفتمان در مطالعه سیر تطور تمدن ها را نشان دهد؛ ثانیا ، سودمندیچنین مطالعه ای را ضمن تطبیق آن بر یک عرصه مطالعاتی مشخص کند. تلاش خواهد شدتا ضمن کاربست روش شناسی گفتمان، درکی از نحوه پدیداری و اهمیت یابی اظهارات،اعمال و آرایش مفاهیم مرکزی در سه حوزه اصلی تمدن اسلامی حاصل کنیم. این سه حوزه است.

تمدن، تطورشناسی، گفتمان، تبارشناسی، مفصل بندی