سیدمحمد اکبریان - استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

تباین میان دین و معنویت، یکى از نتایج نظریه پیوند عقلانیت و معنویت است. استادمصطفى ملکیان در این رویکرد، معنویت را در سه ویژگى اصلى با آموزه هایاساسى دین ناسازگار دانسته است. ایشان آخرت گرایى، مابعد الطبیعه سنگین و تقلیدرا سه ویژگى اصلى دین مى داند که با سه مولفه اصلى و اجتناب ناپذیر معنویت، یعنىدنیاگرایى، مابعدالطبیعه سبک و زندگى اصیل انسان معنوی، متباین مى داند. به باورایشان تباین در مولفه های اصلى دین و معنویت، به تباین در خود آنها مى انجامد. ویمعنویت را باورهایى مى داند که موجب آرامش و کاهش آلام انسان مى شود ومنظور او از عقلانیت نیز که با معنویت پیوند دارد، عقلانیت ابزاری است. مواردادعایى ناسازگاری دین و معنویت، افزون بر اینکه با اشکال هایى در مبانى و مفاهیمبه کار رفته در نظریه مواجه است، اشکال هایى در ساختار درونى نظریه و نیز با دیگرمدعیات نظریه پرداز دارد؛ معنویت در این نظریه مى تواند به آخرت گرایى و بهمابعدالطبیعه سنگین بینجامد و باورهای دینى نیز مى تواند بر اساس مبانى نظریه پرداز ازعقلانیت برخوردار باشد. بنابراین، تباین ادعایى دین و معنویت قابل رفع است.

معنویت، دین، عقلانیت، آخرت گرایى، تقلید، سکولاریسم