آرمین بوستانی - دانشجوی کارشناسی ارشد سازه های آبی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیع
علیرضا عمادی - استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
محمدرضا اکبرزاده - استادیار و عضو هیئت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد

یکی از شیوه‌های اقتصادی کنترل رسوبات در سازه‌های آبی استفاده از حوضچه‌های رسوب‌گیر گردابی می‌باشد. در این نوع رسوب‌گیرها جریان بصورت مماسی به داخل یک حوضچه استوانه‌ای هدایت شده و ضمن چرخش حول محور مرکزی استوانه از روی سرریز بالای حوضچه خارج می‌گردد. در همان حال پدیده ته‌نشینی رسوبات در اثر جریان ثانویه‌ای که در داخل حوضچه ایجاد می‌شود، روی می‌دهد. در این مطالعه شکل هندسی برای رسوب زدای محفظه‌ی گردابی که مقادیر بالایی از راندمان رسوبگیری را حتی برای رسوبات ریزدانه بدست می‌دهد، مشخص شده است. حوضچه‌های رسوب‌گیر برای ته‌نشین کردن رسوبات اضافی آبهای آبیاری یا کانال‌ها که از رودخانه‌های رسوبی آورده می‌شوند، استفاده می‌شود. در اینجا هدف مهیا کردن کانالی با سطح مقطع عریض و طولانی برای کاهش سرعت جریان و در نتیجه ته‌نشین شدن رسوبات می‌باشد. با توجه به اثرات مخرب بار رسوبی بر روی تاسیسات و تجهیزات نیروگاه، طراحی بهینه حوضچه رسوب‌گیر حائز اهمیت فراوان خواهد بود. در این راستا باید نوع حوضچه و همچنین اندازه ابعاد و شیب طولی و عرضی آن تعیین گردد. از طرف دیگر تغییرات عمق رسوب در طول کانال‌ آب بر باید محاسبه شود. وجود رسوب در سطح آب در انتهای حوضچه رسوبگیر ناشی از عدم بازدهی کامل حوضچه می‌باشد. با مقایسه راندمان و کارآیی رسوب زدایی هر دو مورد مطالعه، مشخص شد که بر اساس نوع پروژه‌ی آبگیری و بر مبنای دیدگاه‌های کارشناسی، استفاده از یک سازه و یا ترکیبی از سازه‌های اشاره شده می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. در این خصوص انتخاب روش یا روش‌های مناسب، منوط به بررسی کامل و دقیق شرایط هیدرولیکی، مورفولوژیکی و رسوبی رودخانه و در نظر گرفتن ویژگی‌های فنی و اقتصادی طرح می‌باشد.

رسوبگیر گردآبی، حوضچه رسوبگیر، راندمان، برداشت رسوبات، ظرفیت انتقال رسوب، بار رسوب