تحلیل تطبیقی مفهوم محله در نظام سنتی شهرهای ایران با الگوهای مشابه (جایگزین) دوره معاصر

داشتن مقیاس مناسب محله نسبت به کلیت شهر موجب می شود که ابعاد اجتماعی در مقیاس محلهقابل شناخت و کنترل باشد، امکان مدیریت محلی و دقیق فراهم شود، خودکفایی، یکپارچگی و انسجاماجتماعی شکل گیرد، حس هویت و تعلق مکانی در ساکنین به وجود آمده و از تمامی پتانسیل های ساکنینو منطقه استفاده شود. این مزایا که دقیقا در مقابل مشکلات شهرهایی که از اجتماع رو به انحطاط، آلودگی،آشفتگی و تنزل کیفیت زندگی رنج می برند قرار دارد، متخصصان و عوامل مرتبط را به محله گرایی به عنوانضرورت و راهکاری پایدار ترغیب می کند. اما آنچه در شهرسازی کنونی کشور ایران مشاهده می شود، اغلبشکست شیوه های محله گرایی است که بخشی از علت آن نهفته در عدم شناخت کافی از مفهوم محله ومفاهیم مشابه و وابسته به آن، همچون الگوهای جایگزین دوره معاصر و در نتیجه به کارگیری سیستم هایمحله گرایی نامناسب با توجه به زمینه موجود، است. لذا این مقاله به دنبال بررسی مفهوم محله و مقایسهآن در نظام سنتی شهرهای ایران با الگوهای مشابه که در دوره معاصر به وجود آمده و به عنوان جایگزینیبرای محله به کار رفته اند و همچنین پاسخگویی به این سوال که مفهوم محله در نظام سنتی شهرهایایران با الگوهای مشابه دوره معاصر چه تفاو تهایی دارند، است تا از این طریق و با بهره گیری مناسب ازمحله گرایی، به راهکاری برای کاهش مشکلات موجود دست یافت.دست یابی به پاسخ مناسب در این نوشتار به کمک روش توصیف و تحلیل اطلاعات و داده های اسنادیو کتابخانه ای صورت گرفته و پژوهشی خطی–تحلیلی است. بر اساس آنچه به دست آمده، محله مفهومیکالبدی-محتوایی است که هدف آن در شهرسازی کهن ایران و الگوهای معاصر جایگزین یکسان بودهو تفاوت در نحوه شکل گیری و زمان آن، موجب بروز تمایز میان این دو شده است. بدین ترتیب کهشکل گیری تدریجی محله در نظام سنتی ایران که با مشارکت ساکنین همراه بوده سبب القای معانیارزشمند فرهنگی-تاریخی و هویتی به محله شده که الگوهای از پیش طراحی شده معاصر برای دست یابیبه آنها تلاش می کنند که این برنامه ریزی و تلاش گاهی موفقیت آمیز بوده و گاه با شکست روبرو شده است.

کلیدواژه ها:

مفهوم محله ، نظام سنتی ، الگوهای معاصر