احمدعلی قانع - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)
محمد پورکیانی - دانشجوی دکتری گرایش سیاستگذاری فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم (ع)
محمدرضا فتح اله بیاتی - کارشناسی ارشد رشته فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)

در نگاه اول فرهنگ متعلق به بینش، گرایش و رفتار مردم یک جامعه بوده و در مقابل حقوق متعلق به بایدها و نبایدهایی است که در حکومت دینی از دین گرفته می شود. مقاله حاضر با بیان تاثیر فرهنگ بر حقوق در پی نشان دادن حضور فرهنگ حتی در حقوق دینی است. تاثیر فرهنگ بر حقوق را می توان از زوایای مختلفی بررسی کرد. در بررسی اول با توجه به پیوست حقوق به دین، رابطه فرهنگ با دین بحث می شود. سه رویکرد سنتی ، ترجمه فرهنگی دین و اجتهادی در مورد قلمرو دین مطرح شده است. ترجمه فرهنگی، دین را از فرهنگ جدا کرده و به فرهنگ اصالت می دهد، رویکرد سنتی، فرهنگ را تحت نظر دین آورده و هر فرهنگ مستقل از دین را نفی می کند و در نهایت رویکرد اجتهادی، نظر بینابین و متعادل در تعامل فرهنگ و دین برگزیده که دلایل ترجیح این رویکرد بیان می شود. بررسی دوم به منشا انتزاع حقوق پرداخته و با توضیح نظریه اعتباریات علامه، از تاثیر فرهنگ بر وضع حقوق گفته می شود. و در نهایت بررسی سوم مقاله، به تاثیر فرهنگ در اجرایی و عملیاتی شدن حقوق توجه کرده و از مباحث انتزاعی و مبنایی فاصله می گیرد. بر این اساس کنار گذاشتن فرهنگ موجب بیهودگی و ناکارآمدی حقوق خواهد شد. موضوع تعزیرات در فقه و نقش حاکم در مصلحت سنجی آن مهمترین اماره برای نشان دادن تاثیر فرهنگ بر حقوق دینی است؛ چراکه مهمترین تضمین برای اطمینان حاکم شرع برای عملیاتی شدن تعزیرات، همراهی فرهنگی جامعه مخاطب است.

فرهنگ، دین، حقوق، رویکرد اجتهادی، اعتباریات، تعزیرات