کامین عالی پور - دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک
میر جلال الدین کزازی - استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

در این پژوهش، به تبیین انگیزه های غیریت سازی برجسته سازی و به حاشیه رانی در بعضی از رباعیات خیام، که این ویژگی ها در آنها برجسته است، پرداخته شده است. غیریت سازی یکی از روش های دست یابی به انگیزه های پنهان در ورای متون ادبی است که ازطریق تحلیل گفتمان متن با جامعه شناسی و علوم سیاسی در پیوند مستقیم است. در هر گفتمان براساس منطق هم ارزی و منطق تفاوت می توان به تبیین روابط غیریت سازانه موجود در متون ادبی پرداخت؛ بدین معنی که در هر گفتمان، یک قطب مثبت باعنوان ما و باهویت خودی برجسته می شود و دربرابر آن، قطب منفی دیگر، باعنوان آنها و با هویت دیگری به حاشیه رانده می شود. در این پژوهش از روش های تحلیل گفتمان سیاسی اجتماعی لاکلا و موفه و همچنین روش تحلیل انتقادی گفتمان نورمن فرکلاف استفاده شده است تجزیه و تحلیل داده ها در این پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی است. خیام در تعدادی از رباعیات خود از این شیوه برای ابراز مقاصد خود بهره برده است. با تبیین و توصیف این موارد به این نکته پی خواهیم برد که چرا و بنابر چه دلایلی خیام درپی نوعی قطبیت سازی در رباعیات خود بوده است و نیز درخواهیم یافت که خیام، علاوه بر طرح دیدگاه های فلسفی در رباعیات، چگونه درصدد ابراز انگیزه های سیاسی و انتقادی ورای گفتمان های خود بوده است.

انگیز ه، غیریت سازی، به حاشیه رانی، رباعیات خیام، تحلیل انتقادی گفتمان.