حسن ذوالفقاری - دانشیار دانشگاه تربیت مدرس

یکی از بن مایه های داستان های عاشقانه جنگجویی معشوق است. در تاریخ اسطوره ای و افسانه ای ایران نام زنان و معشوقه هایی چون گلشاه، سرو خرامان، گردآفرید، عذرا و سمنبر را می یابیم که در کنار عاشقان خود به صحنه نبرد آمده و چون مردان جنگجو از آنها دفاع می کردند. این آثار بازمانده حماسه های بزرگ یا بازآفرینی آنها هستند و چنان در رمانسهای عیاری و عاشقانه بسامد دارند که به صورت بن مایه در آمده اند. در این مقاله می کوشیم در کنار معرفی این منظومه ها و معشوقان آنها، کنش های این زنان جنگجو را نشان دهیم و معلوم کنیم که معشوقان در تمام منظومه ها منفعل نبوده اند. ده داستان تحت بررسی در این مقاله عبارت اند از: بانوگش نامه، رابعه و بکتاش، سهراب و گردآفرید، شاهدخت ایرانی از هزارویکشب، حیدربیک و سمنبر، قهرمان قاتل، گردیه و خسرو پرویز، ورقه و گلشاه، وامق و عذرا، همای و همایون

منظومه عاشقانه، معشوقان جنگجو، اساطیر، افسانه