ناصر جمالزاده - دانشیار علوم سیاسی و عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ره)
مجتبی باباخانی - دانشجوی دکتری رشته معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (ع) گرایش مسایل ایران

حفظ نظام اجتماعی و سیاسی جامعه، مسیله ای است که از دیرباز همواره مورد توجه اندیشمندان حوزه های مختلف علوم اجتماعی قرار داشته است. فارغ از نوع نگرش به این مسیله، تلاش جهت حفظ نظام اجتماعی و حتی سیاسی، امری پسندیده و ایجاد اختلال در نظم و امنیت عمومی و نظام معیشت جامعه امری قبیح محسوب می شود. در فقه شیعه نیز این مسیله تحت عنوان قاعده ضرورت حفظ نظام و حرمت اختلال نظام توسط فقهای امامیه مطرح شده و مبنای صدور حکم و اجرای آن در موارد مختلفی قرار گرفته است. حضرت امام (ره) از برجسته ترین فقهای معاصری است که توجه فراوانی به جایگاه این قاعده در منظومه فقه شیعه داشته و بهره فراوانی در مرحله صدور احکام فقهی و نیز مرحله اجرای احکام در عرصه اجتماع از این قاعده برده است. این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که قاعده ضرورت حفظ نظام چه تاثیری در مرحله صدور احکام فقهی سیاسی در اندیشه حضرت امام (ره) داشته است. برای پاسخ به این پرسش، داده های لازم با استفاده از روش مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و با مراجعه به آثار برجای مانده از امام (ره] گردآوری شده و با بهره گیری از روش تحلیلی توصیفی مورد تفسیر و تبیین قرار خواهد گرفت. چارچوب مفهومی مقاله نیز قاعده حفظ نظام است که در قالب چهار محور حفظ کیان اسلام ، حفظ نظام اجتماعی حفظ نظام معیشتی و حفظ نظام سیاسی و حکومتی مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه تحقیق حاضر آن است که مهم ترین ابداع ایشان نسبت به فقهای پیش از خود، گسترش مفهومی قاعده ضرورت حفظ نظام و افزودن محور حفظ نظام سیاسی به دایره شمول این قاعده است

قاعده حفظ نظام، امام خمینی (ره) کیان اسلام، بیضه اسلام، نظام سیاسی اسلام، نظام اجتماعی اسلام، نظام معیشتی جامعه