علم قبل از ایجاد خداوند به اشیاء؛ برتری دیدگاه علم بلا معلوم بر نظریه علم اجمالی در عین کشف تفصیلی

ملاصدرا، علم را در شمار صفات حقیقی ذات الاضافه دانسته و بر اساس اصل سنخیت، با شناخت صفت علم در انسان و رفع نواقص آن، همان معنا را در جهت کمال بهخداوند نسبت داده است. یعنی همان گونه که در انسان، علم صفتی اضافی و نیازمند معلوم است، در خداوند نیز بر همین شاکله است؛ اما بدون جهات نقص. پس از پذیرش این مطلب، با توجه به قواعدی چون اتحاد عاقل و معقول و بسیط الحقیقه کل الاشیا صدرا دیدگاه خود درباره علم الاهی را در نظریه علم اجمالی در عین کشف تفصیلی ارایه کرد. این نظریه با اشکالاتی مواجه است، از جمله: اضافی بودن علم؛ عدم تبیین علم خداوند به معدومات، ممتنعات و نحوه تعلق علم الاهی به جزییات قبل از ایجاد تفصیلی اشیاء؛ قبول اتحاد عالم و معلوم در خداوند بر اساس علم حضوری؛ کل الاشیاء بودن حق تعالی؛ و ذومراتب دانستن ذات الاهی به دو مرتبه اجمال و تفصیل. در مقابل روایات اسلامی، به منظور شناخت و تبیین علم الاهی، تقریر بدیعی از نظریه علم بلا معلوم را مطرح کرده اند. جهات رجحان این نظریه، در قید بلامعلوم نهفته است که اضافی بودن صفت علم را نفی میکند. نتیجه مهمی که در این نظر بدست می آید، عدم تقیید و تحدید علم الاهی به معلوم می باشد، که کاشفیت اتم این علم را در پی دارد.

کلیدواژه ها:

علم خدا ، علم حصولی ، علم حضوری ، علم بلا معلوم ، روایات اسلامی ، ملاصدرا