مصطفی فضایلی - عضو هیات علمی دانشگاه قم
بهنام سالم - دکترای اقتصاد، دانشجوی حقوق بین الملل دانشگاه قم

شاید در بدو امر به لحاظ فلسفی تعارض مهمی در زمینه حقوق بشر و ا قتصاد به نظر نرسد حقوق بشر ناظر بر حقوقی است که یک انسان به خاطر انسان بودنش از ان باید بهره مند شود. بی تردید یکی از حقوق مهم انسان همانا حقوق اقتصادی می باشد که در میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب 1966 به تفصیل ذکر شده است . از طرفی خاستگاه حقوق بشر همانند اقتصاد غرب است اقتصاد به صورت علمی از اواخر قرن 18 با نظریات آدام اسمیت اقتصاددانان انگلیسی مطرح شد اسناد بین المللی غربی ایجاد شده اند. اقتصاد دغدغه منافع انسان را دارد و حقوق بشر هم حداقل بر مبنای فلسفه کانت دغدغه انسان را دارد زیرا انسان ها را غایت بالذات می داند. حتی در حقوق همبستگی مانند حق توسعه، حق صلح نیز اگرچه مدعی این حقوق دولت ها و یا نهادهای مدنی هستند اما در واقع هدف آنها تامین این حقوق برای انسان است اما باید دید موس متوجه می شویم اقتصاد و حقوق بشر هم به لحاظ مبنایی و هم به لحاظ ماهوی می توانند متفاوت از هم باشند حقوق بشر ناظر بر حق هایی است که انسان صرف نظر ا زهر نوع عوارضی مثل نفع مادی، رنگ، پوست نژاد به خصوص در زمینه ح قوق و آزادی هایی مثل حق حیات، حق آزادی بیان، باید از آن برخوردار باشد در واقع انسان موردنظر حقوق بشر یک مفهوم انتزاعی از انسان را در نظر می گیرد اما در اقتصاد موضوع به صورت حق مطرح نمی شود اگر چه نفع انسان مدنظر است اما انسان اقتصادی انسان است عقلایی که صرفا بر مبنای نفع خود و نه نفع همه انسان ها عمل می نماید. بنابراین انسان عقلایی اقتصادی می تواند برای کسب منافع اقتصادی خود حقوق اقتصادی اقلیت را نادیده بگیرد نگر ش اقتصاد نگرش فایده انگارانه است که می تواند عدالت را نادیده بگیرد اما حقوق بشر جهان شمول است و امروزه مبانی جدیدی به صورت جدی برای آن مطرح شده است عدالت و کرامت انسانی از جمله مبانی جدید حقوق بشر هستند. بنابراین دغدغه حقوق بشر عدالت است که حاکی از نوعی برابری یا بهتر بگوییم نگرشی برابر انگارانه است از منظر حقوقی بشر فقر، نابرابری و عدم توسعه مذموم است زیرا مغایر با کرامت انسانی است در اسناد اخیر حقوق بشر همین نگرش به صراحت بیان شده است اعلامیه حق توسعه بیان می دارد توسعه حق همه و در همه زمان ها است (یعنی جهان شمولی حق توسعه) در اعلامیه وین 1993 نیز بر این نکته که حقوق بشر جهان شمول ذاتی و غیر قابل سلب است تاکید شد ضمن انکه تنوع فرهنگی و احترام به کلیه فرهنگ ها نیز مدنظر واقع شد.

اقتصاد، مبانی حقوق بشر، مبانی اقتصادی