تحلیل انواع هنجار گریزی در شعر بیدل دهلوی

یکی از انحرافات مولفه های زبان هنجار، انحراف از قواعد حاکم بر آن است که فراهنجاری یا هنجارگریزی نام گرفته است. هنجارگریزی از موثرترین روشهای برجستگی زبان و آشنازدایی در شعر و نثر است و از موضوعات مهم نقد ادبی نوین به حساب میآید و بسیاری از شاعران از جمله بیدل دهلوی از آن بهره برده اند. برجسته سازی یکی از شگردهایی است که هدف آن به کارگیری عناصر زبان به صورتی است که شیوه بیان آن برای مخاطب جلب نظر کند و در او انفعال عاطفی یا عقلی برانگیزد. . نظام برجسته سازی در غزلیات بیدل بسیار قوی ، جالب توجه و بیانگر خلاقیت های زبانی و ادبی اوست. این شگردها در کنار تصاویر شاعرانه، شعر او را متفاوتتر کرده است. در شعر وی انواع مختلف هنجار گریزی استفاده شده؛ اما این بهره گیری به صورت یکسان نیست؛ بلکه در تفاوت هایی در به کارگیری آن دیده می شود. یکی از هنجار گریزی هایی که در شعر بیدل بسیار دیده می شود و از بسامد و نمود بالایی برخوردار است، هنجار گریزی معنایی است. در این پژوهش سعی بر آن است انواع شگردها و هنجارگریزی معنایی در اشعار وی مورد بررسی قرار گیرد و نشان داده شود که او چگونه با برهم زدن و آشفته کردن معیارهای معنایی در جهت غریبه کردن زبان شعریاش گام برداشته است و این تغییرات تا چه مایه در آفرینش اشعار او مهم بوده است.

کلیدواژه ها:

برجسته سازی ، هنجارگریزی معنایی ، دیوان اشعار ، سبک هندی ، بیدل دهلوی