تاثیر مکان یابی و نحوه استقرار بنا بر عمر مفید معماری سنتی فلات مرکزی ایران (نمونه مطالعاتی: بافت تاریخی شهر زواره)

در کشورهای صنعتی، استخراج بی اندازه منابع زمین، سامانه های متمرکز تولید انرژی و سرمایه، علاوه بر مسرفانه و افسار گسیخته بودن، باعث افزایش آلودگی محیط زیست گشته است. امروزه بسیاری از کشورهای جهان گام های موثری برای افزایش عمر مفید بناها برداشته اند و در مسیر حفظ انرژی و سرمایه های ملی و منابع زمین، توصیه های بسیاری دیده می شود. جلوگیری از تخریب ساختمان ها، سعی بر استفاده حداکثری از بناهای ساخته شده و رواج تازه ساخت و ساز با خاک، در جهت پاسخ دادن به این توصیه هاست. برای مثال در اروپا، ساختمان های ساخته شده پیش از جنگ جهانی هنوز مورد استفاده قرار می گیرند و کاربری مطلوبی دارند. در این میان مانایی معماری در جامعه سنتی ایران، همواره مورد توجه و الگوهای این معماری ضامن تداوم حیات بناها در طول زمان بوده است. در بافت های تاریخی ایران، خانه هایی وجود دارد که از زمان زندیه تاکنون ماندگار بوده اند. ضرورت طولانی بودن عمر مفید بناها، یکی از مسایلی است که پس از ورود ایران به دوره تجدد به دست فراموشی سپرده شد. موضوعی که این مقاله سعی می کند به آن بپردازد، بیش از هر چیز دارای پیامدهای کاربردی در وضعیت کنونی معماری ایران بوده و در رده موضوعات ضروری قرار می گیرد. اگر قبول کنیم که معماری سنتی دیروز تنها برای دیروز ساخته نشده بلکه موجودیتی است زاده لحظه ای از تاریخ انسان ها که سر درگذشته ها و دست در آینده دارد، این سوال را می توانیم طرح کنیم: چه چیزهایی از مجموعه ای که از دیروز بر جامانده می تواند به امروز ما تعلق داشته باشد و چه چیزهای دیگری می تواند برای فردایمان ماندنی باشد روشن است که برای تمیز و گزینش چیزهایی که گفتیم نمی توان بی معیار عمل کرد؛ و روشن است که با اندیشه ها و سلیقه ها و نیازهایی زاده شرایط زمان تولد بناهای سنتی نمی توان به سنجش و ارزیابی بناهای امروز رفت. برپا نگهداشتن یک بنا، خواسته ای است که ساختار پاسخگوی آن است و از طرفی نیز کالبد معماری در کنار این ساختار شکل می گیرد. مسایل و مشکلات پیرامون این ساختار و کالبد، مباحث پیرامونی زیادی را در برمی گیرد. این نوشتار بر آن است تا با تامل بر شواهد موجود در منابع مکتوب و بناهای تاریخی میزان تاثیر مکان یابی و استقرار شهر یا بنا بر طولانی بودن عمر مفید معماری سنتی را بیابد. منظور از عمر مفید ساختمان مدت زمان واقعی است که ساختمان و هر جزء آن قادر به ایفای نقش خود هستند، بدون آنکه هیچ گونه هزینه نگهداری و تعمیر پیش بینی نشده به ساختمان تحمیل شود. شهر زواره به عنوان نمونه مطالعاتی این نوشتار انتخاب شده است.