جواد چاپاری افین - کارشناس ارشد ادبیات نمایشی، دانشکده سینما و تیاتر، دانشگاه هنر، تهران، ایران کارشناس فرهنگی دانشگاه بیرجند
صابر امامی - مدرس دانشکده سینما و تیاتر، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

بررسی و نقد متون ادبی با استفاده از روشهای هدفمند از دستاوردهای مهم نظریه پردازان قرن بیستم است. بیشک میخاییل باختین نظریه پرداز روسی با مفهوم گفتگومندی یکی از این نظریهپردازان است که با تکیه بر آراء و نظریاتش میتوان متون ادبی مختلف را مورد بررسی قرار داد. باختین در قلمرو افکار خود رمان را بهترین نوع ادبی میداند و آینده ی روشنی را برای آن در نظر دارد. نکته ی ارزشمند این است که بعد از او نظریه پردازان دیگر این مهم را در دیگر انواع ادبی- از جمله نمایشنامه- جستوجو کرده و به نتایج قابل توجهی رسیده اند. در نوشتار پیش رو نیز برآنیم تا با تکیه بر تعاریف ارایه شده از باختین به بررسی دو نوع ادبی حماسه _به طور اخص_ و فیلمنامه/ نمایشنامه- به طور فرعی- بپردازیم. این مهم از آن رو ضروری مینماید که تا کنون بحث جدی در باب چندصدایی در حماسه انجام نشده است. برای رسیدن به این مهم از متن شاهنامه داستان سیاوش و از میان اقتباسهای انجام شده از این حماسه ی بزرگ، سیاوش خوانی اثر بهرام بیضایی را انتخاب کرده و با تکیه بر روش پژوهش کتابخانهای، درصدد بررسی آنها هستیم. در نظریات باختین حماسه از انواع تک صدا بوده و به فیلمنامه هیچ اشارهای نشده است و در عین حال او نمایشنامه را هم واجد چندصدایی نمیداند. اما با تکیه بر تعارف او از چندصدایی و اهمیت حضور فاعل کنشگر، ایدیولوژی، تقسیم صدا میان افراد جامعه برای به وجود آمدن فضای چندصدایی، میتوان اذعان داشت که این دو نوع ادبی نیز واجد چندصدایی باشند.

باختین. بیضایی. فردوسی. گفتگومندی. دیگری