علی محمد گیتی فروز - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور واحد اهواز
جادر مالحی زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور واحد اهواز

حدود شش هزار سال پیش، زمانی که بشر فلز را شناخت، فلزشناسی(متالورژی) به عنوان یک هنر، پا به عرصه وجود گذاشت، تا حدود صد سال پیش به عنوان یک هنر یا فن بود. اما فلزشناسی به عنوان یک علم، دانشی نسبتا جوانی است. و باکشف روشهای جدید استخراج و تصفیه فلزات و شناسایی مشخصات ساختاری و فیزیکی مواد و فنون جدید شکل دادن وتولید فلزات متولد شد. این پزوهش سعی دارد رد پای علم فلزشناسی را در ادبیات دورهی سبک هندی و شاعرانی که به دربارنزدیک بودند را بررسی کند. از جمله این شاعران، کلیم کاشانی میباشد، دیوان او مشتمل بر ده هزار بیت میباشد و درحدود صد بیت آن از واژه های فلزشناسی بهره برده است. ابداع معانی و خیالهای زیبا با استفاده از واژه های علومی نظیر فلزشناسی، اقتصاد، ستاره شناسی،....... لطف ویژهای به شعر وی داده است. اصطلاحات فلزشناسی در دیوان کلیم کاشانی از لحاظ مفهوم به دو دسته تقسیم میشود و کاربرد آنها در مفاهیم مجازی بر بار معنایی آنها می افزاید، از نظر ساختار نیز خلق انواع ترکیب ها و کابرد صنایع ادبی و فنون بلاغی موجب غنای اصطلاحات فلزشناسی میشود. این مقاله شیوه های مختلف کاربرد واژه ها از نظر بلاغی و صورخیال را بررسی میکند و در پایان هر کدام از واژه ها را توضیح داده و ابیاتی که در آنها از آن واژه استفاده شده است را ذکر میکند.

کلیم کاشانی، صورخیال، اصلاحات، فلزشناسی، فلزات