مصطفی یزدان مهر - دانشجوی ارشد خاکشناسی دانشگاه صنعتی شاهرود
هادی قربانی - دانشیار خاکشناسی دانشگاه صنعتی شاهرود

صنایع پتروشیمی با توجه به ترکیبات متنوع آن و نیز به واسطه دارا بودن فلزات سنگین، از پتانسیل ایجاد آثار سوء بربهداشت و سلامت افراد و تخریب محیط زیست را برخوردارند. در این مطالعه اثرات زیست محیطی ناشی از فعالیتصنعت پتروشیمی واقع در شمال شرق بجنورد مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اینکه کارخانه پتروشیمی موجوددر این منطقه در مجاورت رودخانه و مناطق کشاورزی احداث شده، آلودگی های ناشی از این کارخانه، بعنوان مهمترینمنبع آلودگی و در معرض خطر قرار دادن منابع خاک, آب و هوا و باعث تغییرات در اکوسیستم های زیستی منطقه شدهاست. منطقه مورد مطالعه در 15 کیلومتری بجنورد در مجاورت رودخانه اترک واقع گردیده است. هدف کلی این پژوهشارزیابی آلودگی فلزی در خاک های کشاورزی اطراف کارخانه پتروشیمی بجنورد است. برای این منظور تعداد 16 نمونه ازخاک منطقه, از 5 سانتی متری سطح خاک گرفته شد. ویژگی های فیزیکوشیمیایی نمونه های خاک (شامل pH، میزان ماده آلی (OM) و بافت) و غلظت عناصر بالقوه سمی شامل (آرسنیک، نیکل، کروم، روی، سرب و مس) با استفاده از روش های استاندارد اندازه گیری گردید. داده های بدست آمده تجزیه و تحلیل و آنالیزهای آماری (ضرایب همبستگی وتحلیل خوشه ای) تجزیه و تحلیل گردیدند. نتایج بدست آمده بالاتر بودن غلظت عناصر بالقوه سمی آرسنیک، نیکل، روی(نسبت به میانگین پوسته ای و میانگین خاک های جهانی)، بالاتر بودند.که نشان دهنده آلوده بودن خاک محدوده موردمطالعه نسبت به این عناصر است. بررسی ها گویای این مطلب است که منشاء احتمالی آلودگی فلزی در خاک های مورد مطالعه به طور عمده انسان زاد بوده و علاوه بر فعالیت کارخانه پتروشیمی بجنورد، فعالیت های کشاورزی و استفاده بیشاز حد و غیراصولی از کودها و آفت کش ها نیز آلودگی ناشی از کارخانه پتروشیمی را تشدید کرده اند.

عناصر بالقوه سمی، آلودگی خاک، کارخانه پتروشیمی بجنورد