فریدون قدیمی عروس محله - استادیار دانشگاه علم و صنعت ایران، واحد اراک

امروزه بحث ارزیابی یکی از ارکان اساسی طرح هایی بوده که در جوامع پیشرفته بعنوان ابزاری در جهت سنجش ومیزان اثرگذاری طرحها با توجه به اهداف منظور شده قبلی از جمله حفاظت و مدیریت پایدار خاک به شمار می آید. در راستای اهداف مورد نظر طرح ارزیابی پروژه های آبخیزداری حوزه آبخیز هفتان تفرش از استان مرکز مورد توجه قرار گرفت. در این طرح با توجه به عملیات اجرا شده مکانیکی (از جمله گابیون بندی در مسیر آبراهه ها، خشکه چین، بندهای خاکی) و بیولوژیکی و بیومکانیکی (از جمله بانکت ، کپه کاری، قرق) نقش این عملیات قبل از اجراء و بعد از اجراء در حفاظت خاک، تولید علوفه و کنترل سیلاب مورد مقایسه قرار گرفت. این بررسی نشان داد در مناطقی که فاقد برنامه های بیولوژیک بوده تولید علوفه در یک مجموعه آماری از پلاتها برای هر پلات (پلات یک متر در یک متر) بطور متوسط 49 گم و در مناطقی که عملیات بیولوژیک اجراء شده متوسط تولید علوفه 175 گرم رسیده است. بنابراین تولید علوفه در کل منطقه دارای عملیات بیولوژیک رشد 357 درصدی داشته است. از طرفی درصد تاج پوشش حفظ کنند ه خاک از 16/9 درصد به 33/5 درصد، میزان خاک لخت از 55/5 درصد به 25/4 درصد قبل و بعد از عملیات رسیده است. همچنین نقشه عملیات مکانیکی در کاهش سیلاب و حفظ خاک به نحوی بوده که این عملیات دبی سیلاب با دوره برگشت دوساله کل حوزه را 62/2 درصد، 5 ساله را 23 درصد، 10 ساله را 21/8 درصد، 25 ساله را 20/63 درصد، 50 ساله را 20 درصد و 100 ساله را 21 درصد کاهش داده است. بدیهی است مجموع علمیات مکانیکی و بیولوژیک نقش مهمی در افزایش پوشش کیاهی و کاهش قدرت سیلاب داشته که بنوبه خود سبب کاهش فرسایش خاک و کنترل رسوب خروجی از حوزه ها شده است.

ارزیابی ، حفاظت خاک ، حوزه آبخیز هفتان ، تفرش