توصیه های ارگونومیک به منظور کاستن از مشکلات حرکتی سالمندان در مراکز درمانی

سالمندان یکی از گروه های جمعیتی هستند که فارغ از جایگاه اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی، رشد فزاینده جمعیت آنها در جهان و از جمله در کشور ما نگرانی هایی را در پی داشته است. پیش بینی ها حاکی از آن است که طی چند دهه آینده این گروه سنی به یکی از گروههای جمعیتی بسیار بزرگ تا بیش از یک پنجم جمعیت جهان مبدل خواهند شد. در ایران نیز برآوردها حاکی از آن است که این نسبت تا سال2050 میلادی به حدود 20 الی 25 درصد خواهد رسید. سالمندان معمولا با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می کنند که اختلالات شنوایی، مشکلات بینایی، تحلیل قوای بدنی، تغییرات توان شناختی و آسیب های جسمی از جمله آنها به شمار می آید.- با استناد به گزارشی از سوی یک موسسه کانادایی بیش از 40 درصد از مردان و زنان سالمند دارای اختلال شنوایی هستند و از این عده 89 درصد نیاز به استفاده از سمعک دارند. - بر اساس همین گزارش 9٪ از سالمندان کانادایی از اختلالات بینایی رنج می بردند. - شیوع ناتوانی عملکردی در سنین بالای 65 سال نیز در بسیاری از افراد این گروه سنی مشاهده شده و قدرت عضلات در این سنین بین 40 تا 60 درصد کاهش می یابد.- افزایش سن بویژه در سنین بالای شصت سال با تغییراتی از نظر افت قابلیت های شناختی مانند ابتلاء به سطوح مختلفی از دمانس، کاسته شدن از قدرت استنتاج، کاهش توانایی در ایجاد تمرکز، کاهش قدرت برقراری ارتباط بین مفاهیم و پدیده ها، کاهش قدرت حافظه کاهش سرعت پردازش اطلاعات در ذهن و یادگیری و همچنین کندی در تشخیص موقعیت ها، جهت ها، مکانها، و زمان ها همراه است - ابتلاء به انواع آسیب های جسمی و یا ابتلاء به گروهی از بیماریها از دیگر مشکلاتی است که سالمندان با آنها دست به گریبان بوده و دقیقا به همین دلیل با دشواری هایی جهت حرکت روبرو هستند.هریک از شرایط فوق مشکلاتی را برای سالمندان و از جمله دشواری هایی را در حرکت بری آنان ایجاد می نمایند. به منظور کاستن از مشکلات، ارتقاء ایمنی، استقلال و آسایش سالمندان، مداخله در شرایط محیطی و ایجاد محیطی متناسب با محدودیت ها و توانایی های آنها ضروریست.ارگونومی یا مهندسی عوامل انسانی بطور خلاصه علم متناسب سازی کار برای انسان معرفی شده و به عبارت ساده تر علمی چند نظامه به منظور ایجاد تناسب بین ویژگی های فرد و خصوصیات وسایل و شرایط مورد استفاده توسط انسان است. هدف غایی این علم کاستن از تعداد حوادث، افزایش ایمنی، بهبود آسایش و استقلال، و همچنین ارتقاء رضایت افراد در زمان استفاده از وسایل و امکانات یا شرایطی است که در اختیار دارند. در ادامه به برخی توصیه های ارگونومیک به منظور کاستن از مشکلات حرکتی سالمندان پرداخته شده است.1- با توجه به کاهش حس بینایی توصیه می شود:- در ورودی ساختمان ها، اختلاف روشنایی بین بیرون و درون به کمترین مقدار ممکن کاهش یابد. - ترکیبی از روشنایی مستقیم و غیر مستقیم (همراه با منعکس کننده) مورد استفاده قرار گیرد. - در صورت نفوذ نور شدید آفتاب به داخل ساختمان و اتاق ها، از سایبان استفاده شود،- در صورت کمبود روشنایی، از رنگ های روشن در اطراف پنجره ها بهره برده شود.- در محل اقامت بیماران، از چراغهای قابل تنظیم استفاده شود. - از ایجاد نقوش بزرگ در کف و دیوارها اجتناب شود. - به کمک رنگ هایی با کنتراست بالا، درب ها از دیوارها متمایز گردد، رنگ نرده ها کاملا متمایز از رنگ دیوارها و کف انتخاب شود،- جنس کف از مصالح محکم، با حداقل درخشندگی باشد.2- به منظور سهولت دریافت و ادراک پیام های صوتی، پیشنهاد بر آن است که:- تا حد امکان از سروصدای محیط کاسته شود،- در صورت امکان از درب های جاذب صوت و پنجره های دو جداره استفاده کنید،- حتی المقدور سیستمهای گرمایشی و سرمایشی کم سروصدامورد استفاده قرار گیرد،-از لامپ هایی استفاده شود که مشکلاتی را برای سمعک ایجاد نکنند،3- جهت کاستن از اعمال فشار به اندام ها، عضلات و مفاصل همچنین پیشگیری از آسیب های احتمالی توصیه می شود: - برای باز و بسته کردن درب ها از دستگیره های کششی یا فشاری استفاده شود. - اندازه و قطر شیرها و اهرم ها متناسب با نوع و شکل چنگش انتخاب شوند.- پله ها سالم و عاری از هرگونه شکستگی و بدون مانع و اشیاء اضافه در مسیر باشند.- سطح پله ها عاری از مواد لغزنده و یا اجزاء اضافه باشند.- لبه پله ها به شیوه ای مناسب مثلا نوار رنگی مشخص شوند.- دو سوی پله ها حتما دارای نرده باشد. - کلید برق برای تامین روشنایی در راه پله ها در ابتدا و انتهای پله ها فراهم باشد. 4- با توجه به تغییرات توان شناختی توصیه می شود:- درب ورودی ساختمان بیمارستان خودکار باشد،- باز و بسته شدن درب، قدری کندتر صورت پذیرد،- در صورت شیشه ای یا شفاف بودن درب، وجود آن به شیوه ای مشخص شود،- علامت گذاری مسیرها بگونه ای باشد که مانع از تردد سالمندان در محیط های شلوغ شود،- علامت های مورد استفاده جهت معرفی مکان ها و یا اطلاع رسانی ساده و گویا باشند،- نقشه ای از بخشهای مختلف بیمارستان در ورودی بنا قرار گیرد، - روی علایم و نشانه ها بطور مختصر و خوانا اطلاعاتی درج شود.5- با توجه به آسیب های جسمی و یا ابتلاء به گروهی از بیماریها توصیه بر آن است که در مراکز درمانی:- راهروها طولانی نبوده و یا لااقل هر 30 متر، محلی جهت استراحت در نظر گرفته شود. - سیستم تامین آب گرم دارای ترموستات باشد تا مانع از سوختگی شود.- تا حد امکان از ایجاد اختلاف سطح پرهیز شود- سطح راهروها و سطوح شیبدار کاملا مسطح و غیر لغزنده باشند،- دندانه های موجود روی سطح شیبدار حداکثر دارای ارتفاع 20 میلی متر باشد،- عرض مسیرها امکان عبور همزمان دو ویلچر را فراهم نماید،- لبه جانبی راهروها و رامپ ها با نوار رنگی یا اختلاف سطح قابل تشخیص گردد،- به ازاء هر 10 پله یک پاگرد در نظر گرفته شود.نتیجه گیری با طراحی محیطی مناسب می توان علاوه بر بهبود توانایی های عملکردی و حرکتی در سالمندان، موجب کاهش استرس، افزایش، آسایش، استقلال و افزایش ایمنی در افراد مسن شد.