کیفرگزینی برای محکومان بزه های رایانه ای: از قانون تا رویه قضایی

کیفرگزینی برای محکومان بزه های رایانه ای، با دو چالش بنیادین رو به رو است: نخست،چه رفتاری را باید بزه رایانه ای دانست و دوم بزه رایانه ای چه ویژگی ای دارد کهکیفرگزینی نسبت به آن باید با چهارچوبی جداگانه انجام شود این دو چالش هم درقانون و هم در رویه دیده می شود. از دید قانونی، کیفرگزینی یا اختیار قاضی در تعیینکیفر به معنای صلاحدید قاضی در گزینش کیفر مناسب نسبت به مرتکب است. ایناختیار به ویژه با پرونده شخصیت و نیز بایستگی موجه سازی رای که هر دو در قانون آییندادرسی کیفری 1392 آمده اند، پیوند تنگاتنگ دارد.منطق کیفرگزینی نسبت به بزهکاران رایانه ای بایستگی با رویکرد افتراقی دارد. در اینرویکرد، حساب بزهکار رایانه ای از بزه رایانهای جداست. به همان اندازه که بزهکارانرایانه ای به جهت ویژگی های سنی، جنسیتی، مکان و شرایط ارتکاب جرم، استعداد ومانند اینها باید از نهادهای مساعد به حال محکوم برخوردار شوند، به همان اندازه نیزبزه های رایانه ای به جهت خسارت های گسترده، تحقق آسان جرم، تحقق در مکان هایگوناگون، گمنامی، آسان بودن جعل یا حذف اطلاعات در دشوار سازی کشف بزه و پیگردمتهم و کشف دلیل های اثبات، سزاوار نگاه سختگیرانه قضایی است. در این نوشتار باروش توصیفی و تحلیلی مقرره های قانونی به همراه بررسی احکام صادر شده در زمینه بزههای رایانه ای، این نتیجه به دست آمده که رویکرد دو سویه سختگیری نسبت به بزه وسهل گیری نسبت به بزهکار، تعارضی در حال شکل گرفتن در نظام قضایی ایران استولی با بررسی قوانین و آرای قضایی کنونی، نبود سازوکار روشن برای جداسازی بزه هایرایانه ای از غیر رایانه ای، نگارش آرای قضایی به صورت کلی و به شیوه سنتی، تاثیرپذیریاز پلیس فتا و درجه بندی نگرش ها به ارزش ها و هنجارهای سایبری، چالش هایی اند کهدورنمای بنیادگیری یک رویه قضایی یکپارچه و علمی درباره کیفرگزینی نسبت بهبزهکاران رایانه ای را تیره نشان می دهد. از این رو پیشنهاد شده است که قاضی در کیفرگزینی نسبت به بزه های رایانه ای، افزون بر روی آوری به پرونده شخصیت و جایگاهمرتکب، باید ویژگی های بستر انجام بزه یعنی فضایی سایبر را نیز در نگاه داشته باشد.

کلیدواژه ها:

کیفر ، کیفر گزینی ، بزه رایانه ای ، بزهکار رایانه ای ، نظام قضایی ، رویکرد افتراقی