بررسی تعیین کننده های اجتماعی موثر بر رفتار تکرار ماموگرافی در زنان بالای 50 سال ایرانی

سابقه و هدف: سرطان پستان کشنده ترین بیماری زنان است. در طی چند سال اخیر بروز موارد جدید سرطان پستان در شمال اروپا و امریکا روندی رو به کاهش داشته است درحالی که این آمار در کشورهای آفریقایی آسیایی نظیر ایران روند صعودی را در پیش گرفته است. ماموگرافی یکی از حساس ترین و اختصاصی ترین آزمون های تشخیص زودرس سرطان پستان و تکرار ماموگرافی در شناسایی و کاهش میزان مرگ ناشی از آن موثر است؛ لذا هدف این مطالعه شناسایی تعیین کننده های اجتماعی موثر بر تکرار ماموگرافی در زنان بالای 50 سال بود. مواد و روش ها: مطالعه حاضر یک مطالعه مقطعی از نوع توصیفی – تحلیلی بود که در زنان بالای 50 سال و بالا در مرکز ماموگرافی منطقه 6 شهر تهران (بیمارستان تخصصی زنان میرزا کوچک خان جنگلی) در سال 93 انجام شد. در این مطالعه 750 زن بالای 50 سال که در 5 سال گذشته حداقل یکبار تجربه انجام ماموگرافی داشتند، با روش نمونه گیری آسان وارد مطالعه شدند. زنان با سابقه سرطان پستان، زنان باردار و یا شیرده از مطالعه خارج شدند. اطلاعات مورد بررسی شامل اطلاعات جمعیت شناختی، اطلاعاتی در رابطه با سابقه بیماری، سابقه انجام تست های غربالگری سرطان پستان و تعیین کننده های اجتماعی سلامت در این رابطه بود که به صورت خود گزارش دهی جمع آوری شد. پس از جمع آوری اطلاعات، با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی اطلاعات توسط نرم افزار SPSS نسخه 16 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: میانگین سن زنان شرکت کننده در مطالعه 6/38 ± 59/37 و سال بود که 62/7 درصد از آنها متاهل بودند. 86/3 درصد از آنها تحت پوشش بیمه بوده و 61/9 درصد قومیت فارس داشتند. در 88/1 درصد از آنها هیچ گونه سابقه خانوادگی مبنی بر ابتلا به سرطان پستان گزارش نشده بود. 18/8 درصد از ایشان سابقه انجام خودآزمایی پستان، 17/9 درصد انجام معاینات بالینی پستان و فقط 29 درصد آنها خودآزمایی پستان بطور منظم را داشته اند. نتایج نشان داد که تکرار ماموگرافی با سن، وضعیت پوشش بیمه ای، تاهل، اشتغال، قومیت، سابقه انجام خودازمایی پستان، سابقه معاینه بالینی، سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پستان و توصیه پزشک ارتباط معنادار داشت ( p<0/05) اما با سطح تحصیلات زنان و سابقه وجود مشکل در پستان رابطه معناداری مشاهده نشد. نتیجه گیری: تعیین کننده های اجتماعی سلامت بسیار پیچیده است و عوامل واسط متنوعی در تکرار ماموگرافی موثر می باشند. مدل تعیین کننده های اجتماعی موثر بر سلامت می تواند شناسایی چنین نگرانی های بهداشتی بخصوص در زمینه نابرابری های سلامت را تقویت کرده و با تمرکز بر عوامل ساختاری، اجتماعی، اقتصادی و محیطی به سیاست گذاران در برنامه ریزی های سلامت کمک نماید، همچنین با ارایه راهکارهای مناسب موجب افزایش طول عمر، کیفیت زندگی زنان و سلامت جامعه گردد.

کلیدواژه ها:

تکرار ماموگرافی ، تعیین کننده های اجتماعی ، زنان ، غربالگری