سپیده ابریشم کش - استادیار گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه گیلان
محمود فاضلی سنگانی - استادیار گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه گیلان

تولید بیوچار از بقایای گیاهی، روش مناسبی برای مدیریت پایدار پسماند، افزایش ترسیب کربن، بهبود کیفیت خاک و افزایش رشد گیاه می باشد. خصوصیات بیوچار بستگی زیادی به نوع پسماند مورد استفاده دارد. در این پژوهش به منظور شناسایی منافع بالقوه زراعی و زیست محیطی بیوچار حاصل از مواد اولیه مختلف، تاثیر سه نوع پسماند گیاهی: سرشاخه های هرس شده درخت زبان گنجشک، پوسته شلتوک برنج و شاخ و برگ هرس شده بوته چای بر برخی ویژگی های مهم شیمیایی و آبگریزی بیوچار مطالعه شد. نتایج نشان داد که بیوچار پوسته شلتوک برنج و سرشاخه های درخت زبان گنجشک نسبت مولی هیدروژن به کربن کمتری در مقایسه با بیوچار حاصل از شاخ و برگ چای داشتند و بنابراین به دلیل خصوصیت آروماتیک بیشتر، پتانسیل بیشتری برای بهبود ذخیره و ترسیب کربن در خاک دارند. بیوچار شاخ و برگ چای دارای مقدار ظرفیت تبادل کاتیونی بالایی بود که می تواند موجب افزایش قابل توجه نگهداری عناصر غذایی در خاک گردد. هر سه نوع بیوچار دارای واکنش شیمیایی قلیایی بودند اما بیوچار شاخ و برگ چای دارای واکنش شیمیایی کمتر و قابلیت هدایت الکتریکی بیشتری در مقایسه با دو نوع بیوچار دیگر بود. بیوچار های سرشاخه های درخت زبان گنجشک و پوسته شلتوک برنج نسبت کربن به نیتروژن بیشتری در مقایسه با بیوچار شاخ و برگ چای داشتند که با توجه به آروماتیسیته زیاد و قابلیت تجزیه کم کربن آنها، احتمالا مشکلی از لحاظ دسترسی نیتروژن معدنی ایجاد نخواهد کرد. مقایسه ابگریزی بیوچار ها نیز نشان داد که فقط بیوچار شاخ و برگ چای دارای آبگریزی نسبتا بالایی بود و بنابراین کاربرد آن در شرایطی که حفظ و ذخیره رطوبت در خاک مدنظر باشد توصیه نمی گردد. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که خصوصیات بیوچار بستگی زیادی به نوع ماده اولیه دارد و توصیه و کاربرد بیوچار می بایست متناسب با هدف موردنظر باشد.

بقایای گیاهی، ترسیب کربن ، خصوصیت آروماتیک، ظرفیت تبادل کاتیونی