مارال محمدی زنجانی - کارشناسی ارشد طراحی شهری ، مربی ، دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب
طوبی امیرعضدی - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ، دانشیار، دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر

سکونت گاه های انسانی، هم زمان با رویش و تکامل جوامع، دچار رشد و دگرگونی شدند و تحت نفوذ ویژگی های اقلیمی ، فرهنگ و آداب و رسوم منطقه، بافت ها و فضاهای متمایزی را نسبت به سایر مناطق با خصیصه های ناهمسان، شکل دادند. در این میان، با ورود تکنولوژی و جاری شدن سبک زندگی ماشینی، شهرها متاثر از تغییراتی گشتند که شتاب و ابعادی غیرفابل پیش بینی را به همراه داشت و در واقع غلبه محیط مصنوع بر محیط طبیعی ماحصل آن بود. کاهش کیفیت و تمایل به زندگی در بافت های قدیمی تر از جمله نتایج مغلوب شدن شهرها در برابر تفکرات مدرن بود که نمود آن را به صورت فرسایشی همه جانبه در بسیاری از بافت ها شهری و محله های اصیل و تاریخی شهرهای ایران می توان جست. محله هایی که به عنوان کوچک ترین واحد شهری، دارای هویت و منزلتی قابل تمجید بودند، به نحوی که هر یک به صورت مستقل توانایی برآوردن نیازهای ساکنانشان را برعهده داشتند و در واقع هر یک در نقش تکه ای از قلب شهر و زندگی شهری عمل می نمودند. این در حالی است که امروزه فرسودگی، ناامنی و بی نظمی بالاترین عملکرد اکثر محله های قدیمی می باشد، در عین حالی که زندگی مدرن شهری هم نتوانسته به خوبی به ایفای نقش محله های قدیمی در گذشته بپردازد. با وجود این که اخذ تدابیر و برنامه های کارآمد می تواند راه حلی شایسته جهت باززنده سازی ثمربخش این میراث تاریخی بی همتا در کشور باشند. در شرایطی که متاسفانه طی تلاش ها و پیگیری های انجام شده توسط نگارنده، شواهد حاکی از آن می باشد که مداخله در بافت های تاریخی در قالب پروژه های اجرایی، به صورت امری ضروری در برنامه های مدیران و متولیان امر نمی باشد و تنها تعداد انگشت شماری طرح های مرمتی اصولی در ایران انجام شده که توانسته مورد استقبال و بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار بگیرد. در واقع، رسیدگی به سایر طرح ها در اغلب موارد یا با عدم موفقیت روبه رو گشته و یا تنها در حد شعارهای تبلیغاتی جهت جذب مخاطب باقی مانده است. به این معنا که ، شوربختانه نبود ضوابط و مقررات اصولی و همه جانبه از یکسو، واگذاری طرح ها و برنامه های مرمتی به افراد غیر متخصص و خبره از سوی دیگر از جمله عوامل نابه سامانی و شکست در این طرح ها به حساب می آیند. از همین حیث، این مقاله می کوشد تا با محوریت دادن به مرکز محله محتشم، ضمن درنظر گرفتن ویژگی های جغرافیایی، بومی و فرهنگی محله و هم چنین بهره گیری از برنامه راهبردی حاصله، گامی در جهت تدوین ضوابط مربوط به امر باززنده سازی بردارد.

بافت تاریخی ، فرسودگی ، احیا، ضوابط ، مرکز محله محتشم