رضا حسینی - دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

مقاله پیش رو با تاملی تاریخی -اندیشه ای، به پیدایش و نضج تفکر و جنبش صحوه در عربستان سعودی خواهد پرداخت.وهابیت ارتدوکس که با تعالیم محمد ابن عبدالوهاب پایه گذاری شد، با تشکیل دولت مدرن سعودی به تدریج نهادینه شدهو همواره پشتوانه نظری و منبع مشروعیت ساز آن بوده است. لذا وهابیت بعد از دوران استقرار دولت را می توان وهابیترسمی و دولتی دانست. از سوی دیگر از دهه 1980 با شنیده شدن زمزمه های انتقاد و مخالفت با سیاست های جاریدولت و سکوت تاییدآمیز وهابیت رسمی وهابیت انتقادی در قالب اندیشه های صحوی به عنوان یک نیروی بالقوه آلترناتیوبه تدریج اشاعه یافت. صحوه عنوانی بود که علمای نسبتا متجدد با الهام از موج برخواسته از اسلام سیاسی اخوانالمسلمین مصر بر خود نهادند. صحوی ها با شعار بازگشت به تعالیم رهایی بخش محمد ابن عبدالوهاب و نفی پراگماتیسمسیاسی وهابیت رسمی به نوعی منادی اسلام سیاسی و ایدیولوژیک شده بودند. با این حال این جنبش سیاسی و فکری درسه دهه گذشته 4 دوره را از سر گذرانده است: الف) دوره منازعه ایدیولوژیک با دولت، ب) دوره حبس و زندان، ج) دورههمکاری و اتحاد با دولت و د) دوره اصلاح طلبی مدنی.

وهابیت، صحوه، محافظه کاری اجتماعی، پراگماتیسم سیاسی، امر سیاسی