حسن زختاره - استادیار زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

هنگام خواندن هزارویک شب نمی توان از تکرار چشمگیر عناصر متنی - که پیوسته به فرایند گفته پردازی اشاره میکنند - روی گرداند. واکاوی این نشانه های متنی - که به خاستگاه گفته ارجاع می دهند . این امکان را فراهم می سازد تا بتوان به آنچه در ورای نشانه ها رخ می دهد پی برد. نوشته پیش رو میکوشد تا با به کارگیری دیدگاه گفتمانی با رویکرد نشانه - معناشناختی به بررسی نشانه های یادشده در هزار و یک شب بپردازد. این کاوشها گویای آن اند که گفته مدام بر نقش پررنگ سه عنصر گفته پردازی، گفته پرداز، و هم گفته پرداز پافشاری میکند. این جستار تلاش دارد تا نشان دهد که گفته در این گفتمان بیش از هر چیزی به فرایند تولید خود اشاره دارد؛ به گونه ای که گفته پردازی به یکی از درون مایه های اصلی این متن بدل می شود. چنین کنش آگاهانه ای از سوی گفته پرداز و نمایندگان متنی آن در سطح های گوناگون روایتی اهمیت فراوانی دارد. نتیجه اینکه گفته پرداز متنی تمام تلاشش را به کار می گیرد تا پس از جلب توجه شریک گفتمانی اش نخست شالوده سامانه ارزشی، فکری، عقیدتی، و هستی شناختی او را بر هم بریزد، سپس به یاری ترفندهای تکرار و تلقین از کارکرد انگیزشی و فرمایشی کلام بهره گیرد و سامانه ارزشی و عقیدتی جدیدی را که بیشتر با منافعش سازگار است جایگزین سامانه پیشین کند.

هزارویک شب، گفته پردازی، شهرزاد، هم گفته پرداز، کارکرد انگیزشی