تاملی زبانی در مضمون و شگردهای مضمون سازی در شعر فارسی

  • سال انتشار: 1396
  • محل انتشار: دوماهنامه جستارهای زبانی، دوره: 8، شماره: 2
  • کد COI اختصاصی: JR_LRR-8-2_011
  • زبان مقاله: فارسی
  • تعداد مشاهده: 421
دانلود فایل این مقاله

نویسندگان

خدیجه حاجیان

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

مفهوم مضمون در زبان فارسی مانند بسیاری از مفاهیم ادبی دیگر مفهومی سهل و ممتنع است؛ در نگاه نخست چنان به نظر می رسد که این مفهوم چندان روشن است که نیازی به اندیشیدن از دیدگاهی نظری درباره آن وجود ندارد و به اصطلاح از بدیهیات حوزه ادبیات فارسی است؛ در حالی که مضمون یکی از مهم ترین مفاهیم انتقادی و مرکزی ادبیات در جهان است. دستیابی به مضامین آثار ادبی در دنیا کاری بسیار تخصصی و دشوار و در عین حال، بنیادی شناخته می شود. ارتباط مضمون با کار نظریه و نقد ادبی نیز بر کسی پوشیده نیست، به گونه ای که برخی یکی از مهم ترین رسالت های نقد ادبی را دستیابی به مضمون می دانند؛ از چنین دیدگاهی مضمون یابی کاری انتقادی است که ضرورتا باید ذیل نظریهای ادبی صورت گیرد. معنای چنین رویکردی در وهله اول آن است که مضمون یابی کاری بسیار تخصصی است؛ در حالی که در جامعه ادبی ما بیشتر با ویژگی آماری تعریف شده است. جستن مضامین در آثار ادبی به هیچ روی کاری صرفا آماری نیست؛ بلکه در بهترین حالت، آمار شاید بتواند آن را عینی نماید و به دست یابی به آن کمک کند. در این زمینه با یقین میتوان گفت، با وجود اینکه مضمون، موضوع اندیشه بسیاری از صاحب نظران زبان و ادبیات فارسی بوده است، هرگز حدود آن مشخص نشده است و به ویژه عملا کار مضمون یابی براساس تعریف علمی آن صورت نگرفته است. مانند بسیاری دیگر از موضوع های ادبی، مضمون نیز مبتلا به سامان نیافتگی نظری است. دشواری دیگر در پرداختن به این موضوع، مربوط به ویژگی چندمعنایی کلمۂ مضمون در زبان فارسی هم هست. در این زمینه به ویژه اختلاط آن با موضوع منشا بسیاری از تشتتها بوده است و به سردرگمی ها و گاه انحراف ها از معنای علمی آن افزوده است. با عنایت به دشواری های ماهوی موضوع و نیزدشواری های ناشی ازگستردگی حوزه تحقیق دراین پژوهش کوشیده شده است درحدتوان تصویری ازچگونگی دست یابی و مطالعه مضمون درشعربرخی شاعران نشان داده شود

کلیدواژه ها

مضمون بن مایه،درون مایه،مضمون سازی،شعرفارسی

مقالات مرتبط جدید

اطلاعات بیشتر در مورد COI

COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.

کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.