احسان اعتمادی نیا - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند
فرهاد خسروی بیژائم - دکترای پژوهش هنر، استادیار دانشگاه هنر اصفهان

ساخت بناهای آرامگاهی از دیرباز در ایران رواج داشته و در هر دوره بناهایی از این دست با ویژگی های خاص خود ساخته می شده است. به عبارتی، روند شکل گیری مجموعه های آرامگاهی در طول دوران اسلامی ایران یکنواخت نبوده و طی دوره های مختلف دارای فراز و نشیب های فراوان بوده است. به طور کلی، در دوره صفویه معماری بناهای آرامگاهی شکل متفاوتی به خود گرفت. پراکندگی آثار این دوره در نواحی و مناطق ایران متفاوت است. استان خراسان جنوبی از جمله مناطقی از ایران است که دارای آرامگاه های فراوان برای شخصیت های تاریخی، مذهبی و سیاسی با قدمت زیاد است که ساخت اکثر این آرامگاه ها به دوره صفویه باز میگردد. هدف از این پژوهش، شناخت معماری بناهای آرامگاهی متعلق به دوره صفویه در خراسان جنوبی است. روش مطالعه در این پژوهش با توجه به موضوع مورد بحث به صورت توصیفی تحلیلی انجام شده و شیوه گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی می باشد. در طی پژوهش ، شش بنای آرامگاهی متعلق به دوره صفویه در خراسان جنوبی با نام های آرامگاه امام زاده زیدبن موسی در قاین، آرامگاه سلطان زید، آرامگاه شهدای دره شیخان و مقبره القور در بیرجند، آرامگاه ابن حسام خوسفی در خوسف و آرامگاه امام زاده احمد در فردوس شناسایی شد. نتایج نشان می دهد که چگونگی معماری و ساخت بنای آرامگاهی این دوره در خراسان جنوبی تا حد زیادی تحت تاثیر وضعیت اقلیمی منطقه بوده است. بناهای آرامگاهی در خراسان جنوبی همانند سایر بناهای این دوره، اکثرا بناهای مذهبی هستند و شیوه پوشش مشترک در اکثر این بناها، استفاده از گنبد عرقچین است. علاوه بر این، تزیینات مختصری مانند گچبری و آجرکاری در آن دیده می شود.

بناهای آرامگاهی، معماری صفویه، خراسان جنوبی، گونه های معماری