سهیلا صفری - دانشجوی دکتری تاریخ، دانشگاه الزهرا
محمدامیر شیخ نوری - استاد گروه تاریخ دانشگاه الزهرا
شهرام یوسفی فر - استاد پژوهشکده تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

دولت پهلوی اول موجد تغییرات در عرصه های گوناگون حیات اجتماعی ایران شد؛ از جمله این تغییرات، دگرگونیهایی بود که در عرصه شهری رخنمود. دولت پهلوی اول بر اساس ایده نوسازی منطبق با الگوهای غربی، به تغییر شهرها همت گمارد. در این نوسازی، زندگی شهری با وسایل و ابزار مدرن که از جمله آنها ورود اتومبیل به شکل گسترده در شهرها بود، تاثیر خود را بر بافت و فضای شهری از طریق خیابانسازی گذاشت؛ یعنی، مهمترین وجه نوسازی شهری، خود را در احداث خیابانهای جدید و وسعتدادن به خیابانهای موجود نمودار کرد. اما، این وجه از نوسازی شهری، مستلزم تخریب املاک شهروندان بود و اعتراضاتی را در پی داشت. بخشی از اعتراضات مربوط به تخریب املاک، در عریضه هایی منعکس شدهاست که به مجلس شورای ملی واصل میشد. از این رو، مقاله حاضربه بررسی نوسازی شهری در دوره پهلوی اول از دریچه نگاه شاکیانی پرداخته است که شکایات خود را به مجلس شورای ملی ارایه دادند. این عریضه ها مربوط به سه دوره مجلس ششم، هفتم و هشتم یعنی مصادف با نیمه اول دوره پهلوی اول است. بررسی این عرایض به شیوه توصیفی تحلیلی و با اتکا به دیگر اسناد و منابع کتابخانهای انجام گرفته است. این نوشتار درصدد است تا علل نارضایتی عارضان را از برنامه نوسازی شهری دولت دریابد و به این پرسش پاسخ دهد آیا نوسازی شهری برنامه اجرایی مناسبی داشت با توجه به شکایات عارضان از جمله در خصوص تاخ یر در پرداخت قیمتها، ترسیم نقشه های متعدد و گاه غیراصولی، اعمال نفوذ در ترسیم نقشه ها ، عدم تدوین قوانین و مقررات لازم، فرض بر این است دولت دارای برنامه اجرایی مناسبی در سیاست نوسازی شهری نبود. نتیجه نشان می دهد دولت به آسیبهای روانی ناشی از تخریب سرپناه و آسیب های شغلی معیشتی ناشی از تخریب مستغلات توجه چندانی معطوف نکردهبود، در صورتی که شهروندان از هر دو حیث متحمل آسیب شدند.

نوسازی شهری، عریضه، خیابان کشی، خانه، مستغلات