محمدعلی کاظم بیکی - دانشیار گروه تاریخ و تمدن، دانشگاه تهران

در خلال جنگ جهانی اول 1337 - 1332) ق1918 –1914 / م)، ولایت گیلان، در سواحل جنوبی دریای مازندران، پس از فروپاشی روسیه تزاری، شاهد برآمدن واستیلای جنبش مردمی و مسلحانه اتحاد اسلام ، معروف به جنگل، شد که بر مبنای عقاید اسلامی (پاناسلامیزم) و نیز مواضع ملیگرایانه خواهان استقلال کشور بود. جنگلیها به رغم موفقیت در گیلان، در نفوذ به سایر مناطق جنوب دریای مازندران شکست خوردند. پژوهش حاضر موانع گسترش جنبش اتحاد اسلام در ولایت ساحلی مازندران (طبرستان سابق)، در همسایگی گیلان، را در سال 1336 ق1918 / م بررسی میکند. در آن زمان، این جنبش در اوج خلوص، محبوبیت، و موفقیت بود. یافته های این تحقیق نشان میدهد که در مازندران، با وجود استعداد برای تحرکات انقلابی، جنگلیها با مخالفت تشکیلاتی تازهبرآمده و غیر مردمی موسوم به اتحاد ملی طبرستان مواجه شدند که مدعی خودمختاری سیاسی برای توسعه مازندران بود. اتحاد ملی طبرستان، که در اصل پاسخ فرماندهان نظامی زمیندار به جنبش اتحاد اسلام بود، در عمر کوتاه خود موفق شد از نفوذ جنگلیها نهتنها در مازندران، بلکه در ولایت استرآباد نیز ممانعت کند. این یافته ها همچنین نشان میدهد که عملگرایی جنگلیها موجب کناره گرفتن نیروهای مترقی و فعالان مازندرانی از ایشان شد.

جنگ جهانی اول، جنبشهای اجتماعی سیاسی در ایران، جنبش اتحاد ملی طبرستان، جنبش اتحاد اسلام (جنگل) گیلان، حزب دموکرات