محمد حسین رضایی مقدم - استاد ژیومورفولوژی - دانشگاه تبریز
صغری اندریانی - دانشجوی دکتری مدیریت محیطی - دانشگاه تبریز
محمد رضا نیکجو - استادیار ژیومورفولوژی - دانشگاه تبریز
ابوالفضل مختاری اصل - کارشناس ارشد مرتع داری - اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان شرقی

هر ساله هزاران تن خاک حاصل خیز از اراضی مختلف کشور مشتمل بر اراضی جنگلی، مرتعی و زراعی در اثر فرسایش خاک از دسترس خارج شده و با انباشت در مناطق رسوب گذاری موجب بروز خسارات قابل ملاحظه ای میشوند. برای جلوگیری و مهار این پدیده لازم است مناطق تولید رسوب (تحت فرسایش) همراه با شدت و مقدار آن شناسایی شوند تا از این طریق افزون بر تعیین نقاط بحرانی و رده بندی مناسب بتوان اقدام به برنامه ریزی مقتضی در قالب طرح های حفاظت خاک یا آبخیزداری نمود. هدف از تحقیق حاضر، بررسی نتایج مدل های EPM و فورنیه با هدف تعیین مناسب ترین مدل برای برآورد فرسایش و رسوب در حوضه ی آبریز شهر چای میانه و همچنین بررسی کارایی مدل سادهای مانند مدل فورنیه به جای مدل های هزینه بر و زمانبر میباشد. به منظور ارزیابی مدل های مورد استفاده و تعیین مدل مناسب، از داده های مشاهده ای و اندازه گیری شده ی رسوب (آمار 40 ساله ایستگاه کوهسالار) استفاده گردید. بدین منظور 22 زیر حوضه در منطقه ی مورد مطالعه در نظر گرفته شد. برای هر یک از زیر حوضه ها، لایه های مورد نیاز اعم از لایه های عناصر اقلیمی مانند دما و بارش، توپوگرافی مانند شیب و ... با استفاده از تکنیک های سنجش از دور و GIS تهیه گردید. نتایج نشان میدهد مدل EPM با خطای نسبی 9/9 درصد هم خوانی نزدیکی با وزن رسوب مشاهداتی دارد. همچنین مدل فورنیه بسیار کمتر از حد، وزن رسوب تولیدی را نشان میدهد و تغییر وزن رسوب ویژه در زیر حوضه ها تقربای عدد مشابهی را در منطقه ی مورد مطالعه نشان میدهند و این پارامتر مساحت زیر حوضه ها است که در تبدیل رسوب ویژه به رسوب کل عامل تغییر در مقدار وزن رسوب در زیرحوضه ها میگردد.

فرسایش خاک، مدل EPM-مدل فورنیه، شهر چای میانه-GIS