افسانه قانی - دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان

نقش مایه طاووس یکی از برجسته ترین نگاره های جانوری است که به صورت انتزاعی و هندسی در گلیم بافته های عشایری به ویژه اقوام شاهسون و قشقایی به وفور دیده میشود. تنوع نقش این پرنده در دستبافته های گلیمی دوقوم نام برده، انگیزه ای شد تا این نگاره از زوایای مختلفی همچون نقش، رنگ و فرم شناسایی، معرفی، طبقهبندی و سپس بررسی و تحلیل شود. لذا این مقاله در پی پاسخ دادن به سوالات زیر است: مهمترین وجه اشتراک و افتراق نقشمایه طاووس در دستبافته های دو قوم شاهسون و قشقایی کداماند و تنوع فرمی این نقش در دستبافته های کدام قوم بیشتر است فرضیه مورد نظر حاکی از این نکته است که طاووس بافته شده در گلیم بافته های قشقایی نسبت به دست بافته های ایل شاهسون از تنوع فرمی و رنگی بیشتری برخوردار است. از مهمترین اهداف این تحقیق علاوه بر جمع آوری و طراحی انواع نگاره های طاووس در دست بافته های دو قوم و نمایش آنها درجداول جداگانه، بررسی و تحلیل انواع آن و تاثیر و تاثرپذیریشان از یکدیگر بوده است. روش تحقیق در این پژوهش علاوه بر مطالعات میدانی (به خصوص یافتن انواع نگاره های طاووس) و کتابخانه ای، از نوع توصیفی- تحلیلی است. کاربرد نمادین برخی از نقشمایه ها مانند ستاره هشتپر بافته شده بر بال طاووسها، همنشینی آن با نقش مایه های چخماق، شانه و بز در جهت تبیین پدیده های جوی (به ویژه باران) از دورانهای پیش از تاریخ در ایران و بین النهرین و طاووس های دو سر شاخص ایل شاهسون که در اثر کوچ و سایر مراوداتها در گلیمهای قشقایی و ایلات عرب خمسه نظیر عرب جنی مشاهده میشود، از مهمترین یافته های این پژوهش به شمار می آید.

طاووس، دس تبافت ه هاى گلیمى، فرم و رنگ، اقوام قشقایی، شاهسون