دلیل شیخ فاضل قطیفی (ره) بر نامگذاری رساله ی خراجیه السراج الوهاج لدفع عجاج قاطعه اللجاج و مقایسه ی آن با آراء امام خمینی (ره)

رساله خراجیه شیخ فاضل قطیفی (ره) با عنوان السراج الوهاج لدفع عجاج قاطعه اللجاج، باهدف نقد و نقض رساله قاطعه اللجاج فی تحقیق حل الخراج شیخ علی کرکی (ره) (محقق کرکی) که استاد وی بود به رشته تحریر در آمده است. شیخ فاضل قطیفی (ره) هدف از نقض رساله قاطعه اللجاج را با بیان پنج نکته و فایده به اثبات رسانیده است؛ فایده و نکته نخست: اشاره به آیات و روایتی از امام علی (ع) است که در حرمت کتمان فقه و علم و مذمت پوشانیدن حق می باشد، اضافه بر آنکه نمایاندن بدعت های دینی بر عالمان را واجب شمرده است. فایده و نکته دوم؛ از تقبیح همنشینی علماء با سلاطین با استناد به روایات متعدد بدون ذکر اسناد آنها، سخن گفته است. نکته و فایده سوم؛ سومین فایده از رساله خراجیه السراج الوهاج اشاره به فضیلت حمایت از علم و عالمان با استناد و تاکید بر احادیث بدون یاد از اسناد آن ها می باشد. نکته و فایده چهارم از رساله السراج الوهاج به ارزش و مرتبت بلند فقیهان و عالمان دین اشاره شده است مشروط بر آنکه اهل ریا وسالوس گری نباشند و پنجمین نکته و فایده در رساله السراج الوهاج به تفصیل به تقسیم بندی حیله های شرعی که مصداق بارز آن رباست، پرداخته است. در این تقسیم بندی شیخ فاضل قطیفی (ره) حیله های شرعی را به سه صورت عنوان کرده است. 1- صورت اول ازحیله های شرعی منافات با امانت و حکمت شرعی ندارد. 2- صورت دوم از حیله های شرعی منافات با امانت و حکمت شرعی دارند . 3- و صورت سوم از حیله های شرعی که اجتناب از آن اولی است. شیخ فاضل قطیفی (ره) نکاتی در قالب مثال های فقهی گوناگون درباره حیله های شرعی که مصداق با ارزش مسیله رباست، یادآور شده است. و با راهکارهایی، خلاصی از آن را بیان نموده است. در مقایسه با نظرات شیخ فاضل قطیفی (ره)، امام خمینی (ره) فقیه عصر حاضر، در تحریر الوسیه خویش به مقابله با برخی حیله های شرعی که منافی با حکمت و امانت شرعی هستن پرداخته است، مانند مسیله ربا درکالایی که کیل و وزن دارند، راه های خلاصی از آن را با اضافه کردن به جنس یکی و فروش کالایی که احتمال ربا در آن است با زیاده و نقصان کردن در آن و سپس خریدن مجدد آن، برطرف نموده است، امام خمینی (ره) ربا را درمعاملات به دو صورت ربوی و قرضی تقسیم نموده اند.

کلیدواژه ها:

فاضل قطیفی (ره) ، امام خمینی (ره) ، حیله های شرعی ، ربا