محمدصادق غفاری - دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشگاه بیرجند
هادی معماریان - استادیار گروه مرتع وآبخیزداری، دانشگاه بیرجند
محسن پوررضابیلندی - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بیرجند

به دلیل وسعت زیاد حوضه های آبخیز و محدودیت های اقتصادی و اجرایی، احیای آبخیزها از دیدگاه کنترل سیل، در یک پروژه واحد، عملی نبوده و حتی ممکن است اثرات معکوس داشته باشد. پروژه های کنترل سیل، یک تصمیم گیری مدیریتی است که باید به وسیله مطالعه شرایط فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی و برآورد تاثیرات حاصل از انجام برنامه ها تایید گردد. در تحقیق حاضر با استفاده از مفهوم نمودار مساحت- زمان در مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS، با استفاده از روش تکرار حذف انفرادی زیرحوضه، آبنمودهای سیل متناظر با بارشهای طراحی برای هر یک از زیرحوضه ها محاسبه گردید.در این مطالعه با توجه به روش انتخابی محاسبه رواناب SCS در برآورد دبی سیلاب و روش موج سینماتیک در روندیابی، پارامترهای شماره منحنی و ضریب زبری مانینگ به عنوان موثرترین پارامترها در شبیه سازی جریان مورد واسنجی قرار گرفتند. پس از ارزیابی بهترین روش جستجو و تابع هدف، روش جستجوی گرادیان تک متغیره به عنوان بهترین روش جستجو و تابع هدف نش - ساتکلیف به دلیل بالاترین تطابق دبی شبیه سازی شده در سه رخداد بارندگی موردنظر با دبی مشاهداتی به عنوان بهترین تابع هدف انتخاب گردید و درنهایت اعتبارسنجی مدل برای دو رگبار ارزیابی گردید که مقادیر نش- ساتکلیف آن به ترتیب 0/948 و 0/892 محاسبه شد. پس از محاسبه دبی پیک هر زیر حوضه، میزان تاثیر هر یک از زیر حوضه ها در تولید سیل خروجی با استفاده از شاخص های سیل خیزی F و f تعیین گردید. در نهایت پس از استخراج سطوح هم پیمایش حوضه، نحوه توزیع مکانی زیر حوض ه ها در سطح منطقه موردبررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد، سطوح هم پیمایش با استفاده از نمایه های F و f، سطح 0/75 -1 واقع در بخش میانی حوضه با وسعت 24 کیلومترمربع در اولویت اول قرارگرفته است. در مقاسهی با مناطق مزبور، سطوح واقع در نزدیکی خروجی نقش بسیار کمتری در دبی اوج داشته است. به طورکلی از خروجی به طرف بالادست و بخشهای میانی حوضه، همراه با افزایش وسعت سطوح هم پیمایش، تاثیر آنها در دبی اوج سیلاب افزایش نشان میدهد.

اولویت بندی، حذف انفرادی زیرحوضه، روندیابی سیل، سطوح هم پیمایش، سیل خیزی، HEC-HMS