محمدرضا خمر - مدرس گروه فقه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زابل
رمضان مجوزی - مدرس گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زابل

صحیفه سجادیه دایره المعارفی در تعلیم فضیلت اخلاقی وتبیین حکمت متعالی است. هنرهای ادبی و بدیع لفظی فراوانی در آن قابلاستنباط است. تبیین ارزش ادبی مناجاتهای این اثر ارزشمند، منوط به زیبایی شناسی عبارات آن است، بخش اعظم این زیبایی درآرایه های بدیعی آن نهفته است. جناس یکی از آرایه های بدیع لفظی است که بسامد بالایی را در این اثر بهخود اختصاص داده است.تداعی معنای ناشی از جناس، شیوهای هنرمندانه ومشتمل بربافتی روانشناسانه است. مفهوم واحد در این فرایند، متضمن مفاهیمیاست که بر اثر مجاورت، مشابهت یا تضاد به ذهن انتقال می یابد. از آنجا که در نیایش ماهیت آوایی، موسیقایی و معناآفرینی عباراتدرخور توجه است؛ این پژوهش به روش تحلیل و توصیف با استفاده از منابع کتابخانه ای به منظور تبیین معانی نهفته در ساختارآهنگین کلام، به واکاوی انواع جناس در صحیفه سجادیه پرداخته است. نتایج حاصل از تحلیل متن نشان میدهد که استفاده از یازدهنوع جناس مختلف به افزایش ماهیت موسیقایی و وسعت معنای کلام منجر شده است، جناس لاحق بیشترین بسامد و جناس مقتضب کمترین بسامد تکرار را داشته است. ساختارغالب در جناس از نظر لفظ و معنا در تناسب با ترکیبات قرآنی و منبعث از آن می باشد. رویکرد این صنعت بدیعی به قرینه تلازم لفظ و معنی، غالبا خدمت به معنا بودهاست. معانی مورد نظر چون؛ ضرورت علم،جایگاه نبوت، شایستگی در ولایت، تعهد و تقید شرعی و آموزه های دینی- اعتقادی به شیوه ای موثر به مخاطب انتقال داده شده است.

صحیفه سجادیه، بدیع، جناس، معانی ثانویه