قدسیه سادات هاشمی دولابی - دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

زمان یکی از مسایل کهن فلسفی است که از آغاز تفکر فلسفی مورد توجه فیلسوفان قرار داشته و تبیین وتعریف آن از معضلاتو مسایل مهم به شمار می رفته است. ارسطو و ابن سینا از فیلسوفان بزرگی هستند که با تفکر و شیوه خاص تفکر فلسفی خودبه این مسیله پرداخته اند.این مقاله کوشیده است با بررسی منابع موجود و با روش کتابخانه ای به مسیله تبیین زمان از نظر این دو فیلسوف بپردازد ونکات مشترک و مورد اختلاف این دو را بیان ومقایسه کند.ارسطو معتقداست وجود حرکت، دلیل بروجود زمان است و اگر ما حرکت را ادراک نکنیم، زمان را ادراک نخواهیم کرد و هرچند زمان، عین حرکت نیست، ولی از حرکت نیز جدا نیست، یعنی بدون حرکت، زمان نخواهد بود.از نظر ابن سینا انسان با التفات به وجدان، اندیشه و عقل درمی یابد که وجود زمان امری بدیهی وواقعی است نه موهوم، وبراهین اقامه شده بر وجود زمان، صرفا تنبیه و آگاهی بر وجود زمان هستند، وی زمان را واقعیت عرضی نه جوهری می داندکه وابسته به موضوع حرکت و حرکت است، وی عامل اندازه گیری تجدد دایمی حرکت را زمان می نامد.

زمان، حرکت، ارسطو، ابن سینا، تقدم و تاخر