بررسی پیر دانا در شعر حافظ بر اساس نظریه روان شناسی یونگ

خردورزی و دانایی همواره یکی از مهمترین اجزای فرهنگ ایرانی بوده است. این اهمیت در قالب حضور خرد و مظاهر آن در ادبیات فارسی متجلی شده است. در ادبیات عرفانی نیز سیر و سلوک بدون بهره گیری از وجود پیردانا امکان پذیر نیست. حافظ از زمره عارفان اندیشمندی است که به گونه ای خاص از دانایی باور دارد و آن را شرط لازم برای رسیدن به سرمنزل مقصود می داند. به نظر حافظ، راه رستگاری، راهی تاریخ و پرمخاطره است و تنها با همراهی پیری دانا و راه آشنا می توان آن را طی کرد. در پزوهش حاضر، جایگاه دانایی در دیوان حافظ از دیدگاه نقد اسطوره شناختی (کهن الگویی) بررسی شده است و شباهت ها و تفاوت های پیر فرزانه یونگ با پیر مغان حافظ، به صورت تحلیلی تطبیقی بررسی شده است. یافته های این مقاله نشان می دهد دانشی که در دیوان حافظ معرفی می شود، دانشی است متعالی و برخوردار از حقیقت ازلی. حافظ به دلیل تکبر اهل علم و نیز بی عملی آنان، عمل عشق را در مقابل با علوم دیگر قرار می دهد و آن را برتر می شمارد. پیردانا که حافظ از او با عنوان پیرمغان یاد می کند، دارای قدمتی ازلی است و پیر خرد یونگ نیز ریشه ای کهن در اعماق ضمیر ناخودآگاهی بشر دارد. پیر مغان، دستگیر سالکان است و پیر خرد نیز باریر قهرمانان است. این دو، شباهت هایی دیگر نیز دارند و مجموع این شباهت ها و انطباق پیر مغان با کهن الگوی پیر دانیا یونگ، به پیر مغان هاله ای اساطیری می بخشد.

کلیدواژه ها:

حافظ ، پیرمغان ، پیرخرد ، پیر دانا ، یونگ