پروانه ملکی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور اصفهان مزکز اردستان

صورخیال در کنار موسیقی، عاطفه و زبان از عناصر بنیادین شهر محسوب می شود، چنان که در غالب تعاریف قدیم و جدید شعر جایگاه ویژه ای دارد و ناقدان از دیرباز در باب اهمیت آن سخن گفته اند. صور خیال جوهر اصلی و عنصر ثابت شعر است و چیزی است که از نیروی تخیل حاصل می شود. صور خیال معیار ارزش و اعتبار هنری شعر است. در هیچ یک از آثار ادبی در طی ده قرن گذشته اثری در نقد علم بلاغت به اهمیت صورخیال نیست مجموعه ی تصاویر حاصل از انواع صور خیال (استعاره، تشبیه، مجاز، کنایه) در دیوان هر شاعری بیانگر لحظه هایی است که با درون و جهان درونی او سروکار دارد. یکی از مهمترین ارکان صورخیال کنایه است. کنایه در شعر فارسی جایگاه رفیعی دارد؛ به نحوی که می توان این صناعت را از صناعات محبوب شاعران کهن فارسی به شمار آورد. حافظ شیرازی از جمله شاعرانی است که در ادبیات غنایی دارای چهره ی درخشانی است که عناصر خیال در اشعار وی نمود قابل توجهی دارد. بسامد نسبتا بالای این صنعت در دیوان حافظ نشان دهنده علاقه او به بازی با گونه های متنوع این صنعت است. این مقاله که با روش تحلیل و توصیفی انجام گرفته است؛ در پی آن است تا با بررسی کنایه از دیوان حافظه جلوه های این صنعت و چگونگی استفاده هنرمندانه از آن در مورد نقد وتحلیل زیبایی شناسانه قرار دهد. و برآیند این جستار، حاکی از آن است که حافظ شیرازی درآوردن این صنعت سلیقه و تبحر خاصی داشته است که اقدار او را در سخنوری می رساند.

صورخیال، کنایه، غزل، حافظ شیرازی