رویا اسمی - دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی
حبیب شهبازی شیران - عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی

نقوش هندسی از دیرباز در ماهیت هنر ساخت مساجد و اماکن مذهبی- تاریخی و ایران باستان جایگاه ارزشمندی ایفا کرده است. اما امروزه این گره های معماری ایرانی-اسلامی، علاوه بر حفظ کاربرد تزییناتی خود، در بسیاری از طرح ها و هنرهای معماری در نما و پوسته بناهای اسلامی با مقیاس به مراتب بزرگتر نسبت به گذشته مورد استفاده قرار گرفته اند .این تحقیق که در آغاز سعی در مروری اجمالی بر هندسه در هنر اسلامی دارد، تلاش می کند تا نگاه اسلام را به مقوله هنر از منظر نقوش هندسی ارزیابی کند. در این پژوهش به روش تحلیلی-مروری ضمن پرداختن به مفهوم و ماهیت نقوش هندسی در هنر اسلامی ایرانی، بر نقوش پرکاربرد و جایگاه آن در هنر و معماری اسلامی پرداخته است. جهانی که در قالب نقوش هندسی از دریچه هنر هنرمند اسلامی ایرانی به نمایش گذاشته می شود، آینه تمام نمای ذات خداوندی است ،لذا به نظر می رسد از میان نقوش هندسی، دایره در هنر و معماری اسلامی سمبل روح بوده و مربع سمبل ماده پایبند زمین، جسم و واقعیت است. شش ضلعی و مثلث، مکمل یکدیگر بوده و در هنر یکی در درون دیگری همزیستی می کند .همچنین در هنر و معماری اسلامی، مربع به خودی خود منعکس کننده خویش است و زمانی که مربع ها از درون مرکز یک مربع مادر پدیدار می شوند، جنبه دوگانه ای را در خویش دارا می باشند. اما غالب نقوش هندسی به صورت تکرارشونده و ترکیبی در هنر و معماری اسلامی بکار برده شده اند.

نقوش هندسی، هنر اسلامی، نقوش تکرار شونده، معماری اسلامی