محمد علی افتخاری راد - دانشجوی دکترای تخصصی فیزیک دریا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
مسعود ترابی آزاد - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران
کامران لاری - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران

با توجه به موقعیت خاص ژیوپولتیک و ژیواستراتژیکی ایران در منطقه خزر لزوم مکان یابی صحیح و سیستماتیک بنادر با استفاده از شاخص های علمی در پهنه های مورد نظر و داشتن برنامه های بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت در این قلمروها ضروری می باشد. با توجه به اینکه احداث یک بندر بزرگ تاثیرات مختلفی بر جنبه های اجتماعی، اقتصادی و استراتژیک مناطق می گذارد، در صورت وجود تعیین مناطق مناسب بندری با دقت و اطمینان بالاتری، طرح های مطالعاتی بالادستی نظیر طرح مدیریت جامع مناطق ساحلی کشور ICZM امکان پذیر می گردد. لذا در مکان یابی یک بندر باید فاکتورها و عوامل بسیاری مورد بررسی قرار گیرند. در هرحال با عنایت به اهمیت وضرورت توجه به دفاع غیر عامل علاوه بر شرایط مختلف فنی و غیر فنی، باید به شاخص های مکان یابی در بنادر با نگاه دفاع غیر عامل توجه ویژه ای گردد. براین اساس پس از مطالعه در مورد شاخص های موجود در مکان یابی بنادر، به طور اخص به بررسی و مطالعه فاکتورهای موثر در مکان یابی بنادر با ملاحظات دفاعی و تاکید بر رعایت اصول دفاع غیرعامل پرداخته می شود. باید توجه داشت که معیارهای متفاوت و غیرهمگنی جهت تصمیم گیری در مکان یابی بنادر مورد استفاده قرار می گیرند، لذا ضمن رعایت الزامات توسعه ای می بایست به ملاحظات دفاع غیرعامل به عنوان رکن اصلی توسعه توجه داشت. بنابراین در روش پیشنهاد داده شده، با استفاده از اطلاعات رقومی و توصیفی و بکارگیری از مدل های چند معیاری FAHP(Fuzzy AHP) رقومی مناطق مناسبی برای بنادر تعیین می شود. شایان ذکر است اطلاعات رقومی و توصیفی در مکان یابی، از سازمان نقشه برداری کشور که به عنوان یکی از معتبرترین منابع اطلاعی در این زمینه می باشند تهیه گردیده است. همچنین برای تعیین مکان های مناسب از مدل چند معیاری FAHP در برنامه ArcGIS ورژن 10/3 استفاده گردید. در این نوع تصمیم گیری ها به جای استفاده از یک معیار سنجش از چندین معیار مختلف توصیفی و رقومی با رعایت اصول توسعه پایدار و بدون تخریب و آسیب به محیط زیست، مناطق مناسب را در سواحل خزر جنوبی تعیین شدند. بر اساس محاسبات انجام شده 5 محدوده با سطح اطمینان 75 % در شهرهای بندرترکمن، بهشهر، ساری، لاهیجان و رشت مکان یابی شد

مکان یابی، آسیب پذیری، دفاع غیر عامل، بنادر، خزر جنوبی