فرزانه اعظم لطفی - استادیار زبان و ادبیات اردو دانشکده زمان ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران

زبان حال در فرهنگ معین از او به حال شخصی که از اندیشه و نیت و احوال درونی حکایت کند تغریف شده است. بنابراین زمان حال اندیشه یا خواست و حالتی است که انسان در دل دارد ولی به لفظ و عبارت بیان می کند. در اصل زمان حال سخنی است اسرارآمیز که به گوشه سر شنیده نمی شود بلکه فقط کسانی که خود به این درجه رسیده و گوش دل یا سر ایشان گشوده گشت است قابل درک است. گاهی شرح حال و بیان درونی از زبان انسان، حیوان، یا نبات و جماد شنیده می شود. زبان حال در تمدن غربی بین النهرین در پیکارهای سومری و اکدی در متون قدیم یهودی در متون سریانی، فابلهای ازوپ در ادبیات قبل از اسلام از پیکار نخل و بز در درخت آسوریک تا پرسش و پاسخ دانا و مینوی حرد نیز به چشم می خورد. این شیوه از شگرد ادبی یکی از قدیمی ترین و متداول ترین ژانرهای عدمی است از قرن ششم هجری به بعد در ادب فارسی مشهود می شود و در آثار رودکی تا خیام، عطار، شیخ الاسلام سهروردی و فخرالدین عراقی و مولوی و سعدی مورد استفاده قرار می گیرد. گاهی در زمان حال دو یا چند شخصیت خیالی عمل انسان و یا غیر با یکدیگر مجادله و یا مناظره می کنند همین دلیل گاهی برخی شاعران آن را بیکار و برخی آن جدال نیز خوانده اند. از این شیوه در ژانر ادبی که در اشعار فارسی و اردوی اقبال به وضوح دیده می شود هیچ سخنی در تحقیقات و نه به زبان اردو از زبان حال تاکنون به میان برده نشده است. این پژوهش به بررسی نفوذ زبان ها در اشعار علامه اقبال با استناد به اثبات تاثیر این شگرد ادبی در ادبیات اردو به ویژه در آثار وی خواهد پرداخت.

زمان حال، زبان قال، مناظره های ادبی، زمان حال و علامه اقبال، زبان حال و ادبیات فارسی و اردو