زهرا سلطان زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری داخلی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز

هنر و معماری اسلامی همواره آکنده از عمیق ترین معانی عرفانی بوده است و هنرمند اسلامی همواره هنرش را درخدمت حقیقت قرار داده است. مساجد از بناهای ارزشمند معماری اسلامی و جلوه مهم رمز و رازهای آن میباشد کهیکی از مهمترین و مناسبترین مواضع بهره گیری از نمادها و هنرهایی است که به گونه ای خاص بر مفاهیم معنایی تاکیددارند. بررسی و رمزگشایی ابعاد معنایی معماری اسلامی، جز با بررسی مفاهیم عرفانی نهفته در آرایه های مساجد، امریناقص خواهد بود. تحقیق حاضر بر آن است تا با مطالعه و تحلیل بار معنایی آرایه های مسجد کبود تبریز که همواره برشگفتی و اعجاز آرایه های خود بالیده است، به این سوالات پاسخ دهد: هنرمندان و آفرینندگان آرایگان مسجد کبود از چهتدابیری برای خلق مفاهیم نمادین بهره گرفته اند زبان نمادین نقوش این بنا سعی در ارایه چه معانی و مفاهیمی بهبینندگان دارد آرایههای مسجد کبود به چه میزان از مفاهیم عرفانی برخوردار است این نوشتار با هدف کشف معانی و مفاهیم آرایه های مسجد کبود، بر اساس مبانی نظری که در خصوص نگرش معناگرابه آرایه های معماری سنتی ایران مطرح است، صورت گرفت و روند آن نیز به نحوی میباشد که بعد از بیان مختصرجایگاه نمادپردازی در تزیینات معماری اسلامی، یک دسته بندی جدید از آرایه های مسجد کبود ارایه شده و متعاقب آن بااستفاده از روش توصیفی تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای به بررسی بار معنایی هرکدام از دسته ها پرداخته شده است. درنهایت بعد از طی مراحل ذکر شده، این نتیجه قابل حصول است که در تزیینات این بنا فقط جنبه تزیین و زیبایی، یاتناسب و کارکرد مد نظر نبوده است. بلکه این طرحها ریشه در مفاهیم عمیق عرفانی، مذهبی و تمثیلی داشته اند، که ازمبانی نمادین والایی برخوردار هستند و از طریق نمادها و آرایه های خود درصدد معرفی فرهنگ اسلامی ایرانی بهمخاطبان خود می باشد.

تزیینات، آرایه، مفاهیم معنایی، مسجد کبود تبریز