پوریا مرادی - دانشجوی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ملایر
غلامرضا ابراهیمی - استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ملایر

عقل به عنوان حجت باطنی، وجه تمایز انسان یا سایر مخلوقات خداوند است که در ادوار مخلتف از تاریخ، در طرف جهان بینی متفکران قرار گرفته است. در اسلام تفکر شیعی، به عنوان تفکری تعقلی و استدلالی شناخته می شود که این امر باعث متمایز شدن این نوع اندیشه و تفکر از سایر اندیشه های اسلامی گشته است. ظهور فلاسفه بزرگی همچون ملاصدرا و پدید آمدن فلسفه صدرایی و مکتب اصفهان، تفکر شیعی را تحت تاثیر قرار داده است. در تفکر تعقلی شیعی، مباحثی هم چون عالم محسوسات و معقولات، عالم مثال و ... مطرح شده است که توجه بسیاری از متفکران و فلاسفه را به خود جلب کرده است. تاثیر اندیشه های ملاصدرا و مکتب اصفهان در معماری منظر عصر صفوی شایان توجه است، به گونه ای که آثار خلق شده در این دوره دارای باطن و فلسفه ای پنهان در پس ظاهر زیبای خود هستند که سبب ماندگاری این آثار گشته است. این مقاله سعی دارد تا با مراجعه به قرآن و احادیث و تفکرات ملاصدرا، در پی یافتن این فلسفه پنهان و ارتباط معماری منظر صوفی یا تفکر شیعه برآید. روش تحقیق در این پژوهش به صورت کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل اطلاعات به روش کیفی و استنباطی بوده است. یافته های این پژوهش نشان دهنده آن است که معامری منظر دوره صوفی دارای پیشینه ای غنی بوده و از چهارچوبی مشخص بر اساس تفکرات ملاصدرا و مکتب اصفهان بهره می گیرد. آنچه در آثار این دوره نمایان است. توجه به مفاهیمی همچون عالم مثال، ظاهر باطن، هندسه و تناسبات است که سبب جاودانگی معماری منظر این دوره گشته است.

تفکر و تعقل، شیعه، ملاصدرا، هندسه، عدل، معماری منظر صفوی